1. Kirish. Hisoblash (Kompyuter) tarmog’ining xususiyatlari

1-rasm. Hisoblash (Kompyuter) tarmog'ining tarkibiy qismlari
Tarmoq interfeys kartasi (Network interface card) - bu kompyuterni boshqa qurilma bilan aloqa qilishga yordam beradigan qurilma. Tarmoq interfeysi kartasida apparat manzili mavjud, ma'lumotlarni uzatish qatlami protokoli ushbu manzilda tizimni identifikatsiyalash uchun foydalanadi, shunda u ma'lumotlarni to'g'ri manzilga uzatadi.
Tarmoq interfeys kartasining (TIK) ikki turi mavjud: simsiz va simli TIK (2-rasm).
2-rasm. Simsiz va simli tarmoq interfeys kartasi
Simsiz TIK: Barcha zamonaviy noutbuklar simsiz TIKdan foydalanadi. Simsiz TIKga ulanish radio to'lqin texnologiyasidan foydalanadigan antenna yordamida amalga oshiriladi.
Simli TIK: Kabellar ma'lumotlarni uzatish uchun simli TIKdan foydalanadi.
Xab (Hub) - bu tarmoq ulanishini bir nechta qurilmaga ajratadigan markaziy qurilma. Kompyuter kompyuterdan ma'lumot olishni so'raganda, u so'rovni xabga yuboradi. Xab ushbu so'rovni bir-biriga ulangan barcha kompyuterlarga tarqatadi.




3-rasm. Xabning umumiy ko’rinishi
Xab – bu bir kirish va bir qancha chiqishga ega bo’lgan tarmoq qurilmasidir. Signal uzatish tezligi 10/100/1000 Mbit/s bo’ladi. Agar tarmoqni OSI modeli bo’yicha yetti pag’onaga bo’ladigan bo’lsak, xab birinchi pag’onaga to’g’ri keladi.
Ochiq tizimlarning o'zaro bog'liqligi modeli (The Open Systems Interconnection Model - OSI modeli) - bu telekommunikatsiya yoki hisoblash tizimining aloqa funktsiyalarini uning ichki tuzilishi va texnologiyasidan qat'i nazar, tavsiflaydigan va standartlashtiradigan kontseptual model.
Xabni ishlash prinstipini ko’rib chiqamiz. Xab 1 portga kelgan signalni nusxasini bir vaqtning o’zida barcha portlarga junatadi. Shu vaqtda xabga ulangan tarmoqning boshqa aktiv qurilmasidan ma’lumot junatildi. Bunda shu portda signallarni yo’qotilishi sodir bo’ladi. Chunki xab yarim dupleks rejimda ishlaydi. Bu rejimda malumot ikkala yo’nalishda ham uzatilishi mumkun, ammo bir vaqtda bu yo’nalishlardan biri orqaligina malumot uzatish mumkun. Bu rejim ma’lumot almashinish uchun eng keng ishlatiladi. Bir portdan ham uzatib, ham qabul qilib olish imkoniyatiga ega emas. Xab asosan tarmoqning kichik segmentlarida qo’llaniladi. Xab shu bilan birga xavfsizlik talablariga ham to’liq javob bermaydi. U nusxalab yuborgan signal tarmoqdagi barcha kompyuter tarmoq adapteriga yetib kelishi mumkin. Bu esa ma’lumotga ruxsat etilmagan holatda egalik qilishga olib keladi. Signalni nusxasini olib yuborish xab ish faoliyatini sekinlashtiradi. Yuklanish ko’payib ketadi. Natijada ma’lumotlar yo’qolishiga olib keladi. Tarmoqda kompyuterlar soni oshib borgani sari xabning foydali ish koeffitsiyenti (FIK) kamayib boradi.