1. Kimyoviy reaksiya tezligi nima va unga ta’sir etuvchi omillar qaysilar?

FERMENT KATALIZ

Fermentlar biokatalizatorlar bo’lib juda katta aktivlikka ega bo’lishadi, masalan, juda kam miqdorda (10^-9 – 10^-7 molyar) konsentratsiyali ferment qo’shilganda reaksiya tezligi 10¹⁰ marta oshadi.

SHu bilan bir qatorda, ularning ahamiyatli xossalaridan biri reaksiyaga kirishayotgan moddaning tuzilishiga nisbatan juda yuqori tanlovchanlik xossasidir, ko’p hollarda, bir ferment bitta ma‘lum moddaning reaksiyaga kirishini tezlashadi, ularning boshqa hosilalarini va gomologlarini tezlatmaydi.
Reaksiya ferment katalizatorining maxsus uchastkalaridagi aktiv markazlarda boradi.
Fermentlar yuqori molekulali birikmalari oqsillar bo’lib, bir – biri bilan peptid (amid) bog’ bilan bog’langan aminokislotalardan iborat. Aktiv markazlar turli bioorganik moddalarning radikallaridan iborat bo’lib, ularning soni juda ko’p bo’ladi.
Ferment kataliz kinetikasi. Ferment katalizda eng sodda sxema, ikki bosqichli sxema deb atalgan mexanizm bo’lib, uning mexanizmi quyidagichadir:
E + S Е + Р
Bu yerda k – ferment,
S – substrat (reaksiyaga kirishuvchi modda)
ks – ferment susbstrat kompleksining (ES) dissotsilanish konstantasi
k₂ – ferment + substrat (ES) kompleksning (birinchi tartib bilan reaksiya parchalanib reaksiya mahsuloti «P» ga) va fermenti qaytadan (Е) ajralib chiqish (regeneratsiya) reaksiyasining muvozanat konstantasi (RS).

Fermentlar organizmdan ajratib olinishi mumkin. Organizmda turli qo’shimchalarning bo’lishi fermentlarga katta ta‘sir ko’rsatadi. Ferment aktivligi muhitdagi pH ga ham bog’liq. Fermentativ jarayonlar qishloq xo’jaligida va sanoatda keng qo’llaniladi.
ADABIYOTLAR


1. K. Axmerov va boshqalar.«Umumiy va anorganik kimyo», Toshkent, «O’qituvchi», 1988 yil.
2. K. Axmerov va boshqalar. «Umumiy va anorganik kimyo», Toshkent, «O’zbekiston», 2003 yil.
3. N.A. Parpiev va boshqalar. «Anorganik kimyo nazariy asoslari» Toshkent, «O’zbekiston», 2000yil.
4. Maksudov N. X. Umumiy ximiya. K.x. injenerlik fakulteti stundentlari uchun darslik. Toshkent.; «O’qituvchi», 1977 yil.
5. Obshaya ximiya; Uchebnik (Pod red. Ye.M. Sokolovskiy i L.S. Guzeya -3–e iz d. prerab. i dop. – M.: Izd – vo Moskva un.ta, 198 – 640s.
6. Rustamov X.R. Fizik kimyo: Oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik. – T. «O’zbekiston», 2000. – 487 b.
7. www.ziyonet.uz