1. Kichik biznes va tadbirkorlikning moliyaviy faoliyatini ifodalovchi ко

3. Kredit stavkasini aniqlash
Kreditning asosiy sharti qarz uchun haq to'lash. Bu haq qarz qilingan summaga nisbatan foiz hisobida 
olinganidan uni qarz foizi yoki kreditning foiz stavkasi deb yuritiladi. Qarz foizi pul bozorida amal qiladi.
Bozorga chiqarilgan pulning narxi foiz bo'ladi. Boshqa tovarlardan farqliroq, qarz pulining narxi uning 
ma’lum to'lov ehtiyojini qondirish xossasidagi foydalanganlik uchun beriladigan haq bo'ladi. Qarz puli 
kapital sifatida yoki odatdagi to'lov yoki xarid vositasida qo'llaniladi. 
Mana shuning uchun ham qarzdor shaxs pul egasiga foiz stavkasini to'laydi. Foiz stavkasi oldindan 
belgilanadi. 
Kreditning foiz stavkasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
KFS = KF/KM*100;
Bu yerda, KFS kreditning foiz stavkasi, %; 
KF-qarz foizi,so'm;

---

KM-qarz miqdori, so'm. 
Kreditlarning foiz stavkasi mamlakatning ssuda kapitallari bozorida aniqlanadi. Xalqaro kreditlarning foiz
stavkasi esa jahon ssuda kapitallari bozorida aniqlanib, bu bozorlarning asosiy qismi London, Tokio, 
Nyu-York, Frankfurt, Parij va Bryussel shaharlarida joylashgan. 
Kreditlarning foiz stavkasi turli omillar ta’sirida o'zgarib turadi. Bu omillarningasosiylariquyidagilardir: 
Pul bozoridagi talab va taklifning nisbati, ya’ni bozorda qanday miqdorda qarz puliga talab bor va unga 
nisbatan qanday miqdorda qarzga beriladigan pul chiqarilgan. Talab oshsa, foiz ortadi, taklif tushsa, u 
kamayadi. 
Qarzga olinadigan pulni ishlatishdan kutiladigan naf darajasi, aniqrog'i shu pulning iste’mol qiymati. 
Qarz puli tadbirkor uchun ko'p foyda keltirsa yoki iste’molchi ehtiyojini toMaroq qondirsa, foiz yuqori 
bo'ladi, aks holda u pasayib ketadi. Bunda pulni hozir ishlatishdan tegadigannaftaqqoslanadi.
Qarzni to'lash muddati va sharti. Agar qarz uzoq muddatga berilib, uni sekin-asta, kichik-kichik qismlarga
bo'lib, bemalol qaytarish mumkin bo'lsa, qarzdor yuqori foizga rozi bo'ladi. Agar qarz qisqa vaqtga 
berilsa va uni bir yo'la to'lash shart bo'lsa, qarzdor past foizni ma’qul ko'radi. Gap shundaki, qarz 
qanchalik uzoq muddatga berilsa, shunchalik uni ishlatib, daromad ko'rish mumkin va shu hisobdan foiz 
to'lash oson bo'ladi. 
Qarzning qanday pul bilan berilishi. Agar qarz erkin konvertirlangan valyutada berilsa, foiz yuqori 
belgilanadi, agar u oddiy valyutada berilsa, foiz nisbatan past o'rnatiladi. Konvertirlangan pul nufuzli 
bo'lgani uchun uni ishlatish oson, undan tezda daromad ko'rish mumkin.
Inflyatsiya darajasi. Inflyatsiya yuz bersa, qarzga berilgan pul egasiga qaytib kelgunicha o'z qadrini 
qisman yo'qotadi. Bunda pul egasi yutqazadi. Shu sababli foiz inflyatsiyani hisobga olib o'rnatiladi. Foiz 
inflyatsiya shiddatiga nisbatan to'g ri mutanosiblikda o'zgaradi. 
Pulni qarz berishdan kora boshqa yosinda ishlatishdan tushadigan daromad. Bunda pul egasining afzal 
ko'rish prinsipi amal qiladi. Agar aksiya dividendi yuqori bo'lsa, foiz pasayadi va aksincha. Agar aksiyaga
15% dividend berilsa, foiz undan yuqori bo'lishi shart. Aks holda pul egasi uni qarzga bermay, aksiya 
sotib olishni afzal ko'radi.
Qarz berishning xatar darajasi. Agar qarzning qaytib kelishi kafolatlansa, foiz past, agar bu xatarli bo'lib, 
qarz qaytishi shubhali bo'lsa, foiz yuqori boMadi. Odatda, moliyaviy baquvvat va nufuzli firmalar uchun 
foiz tayinlanadi. Yuqori va past foiz o'rtasidagi farq pul egalari uchun ma’lum darajada qarz xatarini 
kamaytiradi, chunki bir yerda foizning kamligi, boshqa yerda uning ortiq bo'lishi bilan qoplanadi. 
4.