1. Киберхавфсизликни фундаментал терминлари

35, RBAC усулида фойдаланишни
бошқаришнинг асосий ғояси тизимнинг 
ишлаш логикасини ташкилотда кадрлар вазифасига яқинлаштириш. – Яъни, 
RBAC усули фойдаланувчини ахборотга рухсатини бошқаришда унинг 
тизимдаги ҳаракат хилига асосланади. – Масалан, бошлиқ оддий ҳодимга кўра 
кўпроқ ҳаракатни амалга оширади ва шунинг учун қолганларга нисбатан 
кенгроқ фойдаланишни бошқариш ҳуқуқига эга бўлади. • Рол тушунчасини 
муайян фаолият тури билан боғлиқ ҳаракатлар ва мажбуриятлар тўплами 
сифатида белгиланиши мумкин. 
35 Фойдаланишни бошқаришни RBAC усулини тушунтиринг 
RBAC усули 
• RBAC усулида фойдаланишни бошқаришнинг асосий 
ғояси тизимнинг ишлаш логикасини ташкилотда кадрлар 
вазифасига яқинлаштириш 
– Яъни, RBAC усули фойдаланувчини ахборотга рухсатини 
бошқаришда унинг тизимдаги ҳаракат хилига асосланади 
– Масалан, бошлиқ оддий ҳодимга кўра кўпроқ ҳаракатни амалга 
оширади ва шунинг учун қолганларга нисбатан кенгроқ 
фойдаланишни бошқариш ҳуқуқига эга бўлади 
• 
Рол 
тушунчасини муайян фаолият тури билан боғлиқ 
ҳаракатлар ва мажбуриятлар тўплами сифатида 
белгиланиши мумкин 
• Ҳар бир объект учун ҳар бир фойдаланувчини 
фойдаланиш рухсатини белгилаш ўрнига, 
рол 
учун 
объектлардан фойдаланиш рухсатини кўрсатиш етарли 
• Фойдаланувчилар ўз навбатида ўзларининг ролларини 
кўрсатишади 
• 
Масалан, 
бухгалетерия маълумотларидан фойдаланиш 
учун бухгалтер роли талаб этилади Агар Алиса бухгалтер 
бўлса, ушбу рухсатга эга бўлади 
RBAC усули хусусиятлари 
• Фойдаланувчи турли вазиятларда турли ролларни 
бажариши мумкин 
– Масалан, проректор бир вақтнинг ўзида ўқитувчи вазифасини ҳам 
бажариши мумкин 
• Худди шу ролни бир нечта фойдаланувчилар баъзан бир 
вақтнинг ўзидан ишлатишлари мумкин 
• Баъзи тизимларда эса фойдаланувчига бир вақтнинг ўзида 
бир нечта ролларни бажаришга рухсат берилса, 
бошқаларида ҳар қандай вақтда бир-бирига зид бўлмаган 
бир ёки бир нечта ролларни чеклаш мавжуд бўлади