|
Testdan o’tkazishda quyidagi ko’rsatkichlar ahamiyatga ega:
sinov o’tkaziladigan joy (bozor, laboratoriya, uy);
obyekt (tovar, narx, nom, marka);
sinovda ishtirok etishga jalb qilinuvchi shaxslar (xaridor, ekspert);
muddat (qisqa, uzoq vaqt);
hajm (bitta tovar, tovarlar partiyasi); testdan o’tkaziluvchi tovarlar soni.
Yangi tovarni sinovdan o’tkazish natijalari asosida bu tovarni ishlab chiqarish va uni bozorga olib chiqish to’g’risida qaror qabul qilinadi. Shuni e’tiborga olish kerakki, tovarni ommaviy ishlab chiqarish tovar innovasiyasining ishlab chiqarishni tashkil etish va marketing xarajatlari kabi eng ko’p xarajat talab qiluvchi bosqichi hisoblanadi..
“Karimov Bunyod” YaTTda foydalanadigan narx, sotish va axborot-kommunikatsiya siyosati
Narx bozor kategoriyasi bo’lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jihatdan olganda tovar qiymatining puldagi ifodasi, qiymatining bozordagi ko’rinishidir. Narx bamisoli barometr kabi bozor holatini ko’rsatib turadi, narx pasayib ketsa, tovar bozori kasodlikka yo’likkan bo’ladi, tovar nafsiz bo’lib, uni boshqa tovar bilan almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga qo’yiladi. Narxning iqtisodiy mazmunini uning funksiyalari ko’rsatib beradi. Narx nimaga tegishli bo’lishidan qat’iy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funksiyani bajaradi:
bozor muvozanatini ta’minlash funksiyasi;
hisob-kitob, ulchov funksiyasi;
iqtisodiy regulyator funksiyasi;
raqobat vositasi funksiyasi;
ijtimoiy himoya funksiyasi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narxning quyidagi turlari mavjud: demping narx, nufuzli narx, milliy narx, arzonlashtirilgan narx, jahon narxi, yashirin narx, erkin narx, standart narx, kontrakt (ulgurji) narx, chakana narx, o’zgaruvchan narx, limit narx, muvozanat narx.
Narx siyosati – narxni tashkil etish va narxni boshqarish strategiyasi va chora – tadbirlari yig’indisi; bu ishlab chiqarish holatlarini, bozor kon’yunkturasini, shuningdek ishlab chiqaruvchiga foyda keltirib, xaridor ehtiyojini qondirishdagi tovar va xizmatlarga narxni belgilashni bilishdir.
Narx strategiyasi – narxni belgilash va o’zgarishi bo’yicha chora – tadbirlaridir.
Narx taktikasi - qisqa muddatli xarakterga(narxga chegirma, narxga ustama) va bir marotabalik chora – tadbirlarni o’zida mujassamlashtiradi.
Narx siyosatini boshqarish maqsadlari quyidagilardir:
-bozorda korxona mavqyeini saqlab qolish;
joriy foydani maksimallashtirish;
bozor ulushi bo’yicha liderlik;
tovar sifati bo’yicha liderlik.
Narxlar tovarni yangilik ko’ra quyidagicha klassifikasiyalanadi:
“Qaymog’ini olish” strategiyasi
Bozorga yorib kirish
“Psixologik” narx – sotuvchilar tomonidan narxni qabul qilish psixologiyasidan kelib chiqadi(narx yaxlit summadan kichikroq)
Bozorda yoki tarmoqda lider orqasidan boruvchi narx – bosh raqibga nisbatan narx o’rnatiladi.
Ishlab chiqarish holatlarini qoplash xarajatlari
Tebranib turuvchi narx
Uzoq muddatli narx
Egiluvchan narx
Ustunlik narx – bozorda 70 – 80 % ulushni egallagan korxona qo’yadigan narx.
Kelishilgan narx
Tashqi savdo oborotini ta’minlovchi narx. Oxirgi narxga quyidagi omillar ta’sir etadi:
Tovar iste’molchilari
Davlat tomonidan tartibga solish
Tovar harakati kanallari qatnashchilari
Raqobat.
2rasm. Narxni tashkil etish uslublari
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo o’zgarib turish qobiliyatidir. Narxlar hyech qachon sababsiz o’zgarmaydi. Yuqori narxlar esa yuqori sifatli, yangi iste’mol qobiliyatiga ega bo’lgan tovarlarga o’rnatiladi. Narx darajasiga tovarning raqobatbardoshligi va bozordagi o’rni bog’liqdir.
Narx belgilash maqsadlari: bozor ulushini ko’paytirish, qisqa vaqt ichida eng ko’p foyda olish, yuqori foyda normasini uzoq muddat saqlab qolishdan iborat.
Birlamchi narxni aniqlashga vaqt bo’yicha narx darajasini aniq hisoblash ta’sir qiladi. Bu hisoblash bozor segmentiga, tovarning yashash davriga, talab va taklifning potensial miqdoriga bog’liq bo’ladi. Marketingda tovar siyosati ijtimoiy tovar ishlab chiqarishning barcha bosqichlari, yangi ishlab chiqarishning, taqsimlashning, almashuv va iste’molchining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda yuritiladi.
Narx bajaradigan ba’zi bir vazifalarni ko’rib o’tamiz: avvalo narxlar ishlab chiqarish va iste’moldagi o’zgarishlardan xabar beradi.
Narxlar faqat iste’moldagina emas, balki ishlab chiqarishdagi o’zgarishlardan ham darak beradi.
Narxlarning boshqa muhim vazifasi – ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarni rag’batlantirishdir.
Narxlar mexanizmi ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdorini ko’paytirishgina emas, balki ishlab chiqarishning eng tejamli usullarini ishlashni ham rag’batlantiradi.
Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas bog’liq. Bu daromadlarnig taqsimlanishiir. Tovar ishlab chiqarish sharoitida xo’jalik faoliyati ishtirokchilari oladigan daromadlar ular o’z shaxsiy yoki ishlab chiqarish iste’mollarini ko’plab sotadigan yoki sotib oladigan tovarlar va xizmatlarning narxlariga bevosita bog’liq bo’ladi.
Narxlarning to’rtinchi vazifasi alohida korxonalarga va xo’jalik sohalariga ishlab chiqarish omillarini taqsimlashdir.
“Karimov Bunyod” YaTT tovar siyosatida alohida o’rin tutadi. Bu strategiya korxona yangi sotuv bozorlariga taklif etishni rejalashtirayotgan, qo’shimcha tovarlarni ishlab chiqarishni boshlagan paytda qo’llaniladi. Diversifikasiya korxona faoliyati barqarorligining o’sishini ta’minlashning samarali vositasi sifatida xizmat qiladi. Diversifikasiya yordamida korxona yangi bozorlar uchun yangi tovarlarni taklif qilish tufayli oborotni qayta tiklash va foyda olishda yaxshi natijalarga erishishi mumkin.
“Karimov Bunyod” YaTT o’sish strategiyasi korxonaning faoliyatiga ta’sir qiluvchi, tashabbusini rag’batlantiruvchi hamda korxona jamoasi va rahbariyatining motivatsiyasini kuchaytiruvchi omildir.
Intensiv o’sish strategiyasi “Karimov Bunyod” YaTT o’zi faoliyat ko’rsatayotgan bozorlardagi tovarlari bilan bog’liq barcha imkoniyatlardan foydalanib bo’lmaguncha dolzarb bo’lib qolaveradi, korxona bunday holatda quyidagi muqobil variantlardan ham foydalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
