1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

14.2. Boshqarish to’g’risidagi umumiy tushunchalar
BOSHQARISH deganda, tizimning faoliyatini me’yorida tutib turish hamda maqsadga muvofiq tarzda ishlashini ta’minlash uchun boshqaruvchi organlar tamonidan tizimga ko’rsatiladigan ta’sirga aytiladi. Boshqarish nuqtai nazaridan qaraganda, dinamik tizimlarni boshqarish eng murakkab boshqarishdir. CHunki bunda dinamik ob’ektlar o’rtasidagi aloqa va bog’lanishlarda ro’y beradigan o’zgarishlarni, tashqi omillarning hamda boshqa tizimlarning ta’sirlarini hisobga olishga to’g’ri keladi. Boshqarish muammolari ham aynan shunday dinamik tizimlarni boshqarishda tug’iladi. SHu sababli, boshqarish deganda dastlab dinamik tizimlarni boshqarish nazarda tutiladi.
14.3. Boshqarishning turlari
Boshqarilayotgan tizimning tabiatiga ko’ra, boshqarish bir necha turlarga bo’linadi. Eng asosiylari quyidagilardir:
IJTIMOIY BOSHQARISH - kishilik jamiyatini tartibga solish, muayyan holatda saqlash, reja bo’yicha takomillashtirish va rivojlantirish maqsadida ijtimoiy tizimlarga o’tkaziladigan ta’sirdir;
BIOLOGIK BOSHQARISH - hayvonot olamining saqlanishi, ko’payishi va rivojlanishini rejali ravishda tartibga solish maqsadida biologik tizimlarga o’tkaziladigan ta’sirdir;
TEXNIKOVIY BOSHQARISH - mashina va mexanizmlarning ishlash sur’atini, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning hajmi va sifatini talab darajasiga etkazish hamda shu darajada saqlab turish maqsadida texnikoviy tizimlarga o’tkaziladigan ta’sirdir.
Boshqarish stixiyali va ongli bo’lishi mumkin.
STIXIYALI BOSHQARISH - tasodifan paydo bo’lgan ichki va tashqi ta’sir kuchlari tomonidan amalga oshirilgan boshqarish bo’lib, bunday boshqarish vaqtincha davom etadi va kutilmagan natijalarga olib kelishi mumkin.
ONGLI BOSHQARISH - Ob’ektlar o’rtasidagi aloqa va bog’lanishlarni yaxshi o’rganib, tasodifiy kuchlarning tizimga ta’sirlarini hisobga olib, ilmiy asosda rejali amalga oshiriladigan boshqarishdir.
Kibernetikaning paydo bo’lishi boshqarish usullariga ham ma’lum o’zgarishlar kiritdi. Ayniqsa, texnikoviy boshqarish sohasida inqilob yasadi - kibernetik boshqarish degan yangi yo’nalish vujudga keldi.
KIBERNETIK BOSHQARISH - bu boshqarishga kibernetik usullarni, g’oyalarni, zamonaviy informatsion texnologiyalarni, xususan EHMlarni keng tadbiq qilish orqali amalga oshiriladigan boshqarishdir. KABT va TJ ABTlar kibernetik boshqarishning yorqin misollaridir.