1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

12.3. Elektron tarjima qilish va orfografik xatolarni aniqlash komplekslari
 Bu komplekslar matnlarni bir tildan ikkinchi tilga kompyuter yordamida tarjima qilish, orfografik xatolarni aniqlash hamda matnni tahrir qilish imkoniyatini beradi. Hozirgi vaqtda Rossiyada ham, shu jumladan respublikamizda ham quyidagi vositalar keng qo’llanilmoqda:
• STYLUS (PROMT firmasi mahsuloti) - elektron tarjimoni;
• PROPIS (AGAMA firmasi mahsuloti) - elektron lug’ati;
• ORFO, KONTEKST (INFORMATIK firmasi mahsuloti va LINGVO (BIT firmasi mahsuloti) - orfografik xatolarni aniqlovchi vositalar.
12.4. Buxgalteriya - moliya ishlarini avtomatlashtirish komplekslari va elektron darsliklar
 Keyingi yillarda bu dasturlardan tashqari turli firma va kompaniyalar tomonidan ko’plab maxsus amaliy dasturiy vositalar ham ishlab chiqilmoqda. Bunday vostalarga quyidagilar misol bo’ladi:
 • kichik, o’rta va katta firmalar, ofislar uchun buxgalteriya hamda moliyaviy hisoblarni avtomatlashtirishga, shu korxonalarni boshqarishni kompyuterlashtirishga xizmat qiluvchi 1C Buxgalteriya, Info-buxgalteriya, Turbo-buxgalteriya, BEST, BEMBI, PARUS, Kvestor, Supermenedjer, Integrator, Kupets, Tovar, Aspekt, Info-olebor, Loc Office, Galaktika, Sistema R13, BOTS dasturlariy vositalar;
 • skanerdan kiritilayotgan belgilarni, tasvirlarni optik tanishga xizmat qiluvchi Fine - Reader (BIT - Bit Software, Inc. firmasi mahsuloti), Cunei Form (Cognitive Technologies firmasi mahsuloti) dasturiy vositalar.
Bu vositalar skanerdan kiritilgan ma’lumotlarning 95 - 98 % tanish hamda matnli fayllarga (asosan Microsoft Word fayllariga) aylantirish imkonini bera oladi.
 • Rossiyadagi “Kirill i Mefodiy”, “Konsultant Plyus”, “Garant” firmalari tomonidan ishlab chiqilgan fanlar bo’yicha (tabiatshunoslik, tarix, huquq, matematika, fizika va h.k.) elektron ma’lumotnomalar va entsiklopediyalar;
 • “1C”, “Kobbi”, “Ijitsa” firmalari tomonidan maktab yoshdagi bolalar, maktab o’quvchilari, abiturientlar va talabalar uchun ishlab chiqilgan elektron o’qitish vositalari;
 • chet tilidagi (ingliz, frantsuz va nemis) matnlarni rus tiliga sinxron tarjima qiluvchi Stylus, Prompt, Sokrat vositalari;
 • kirillcha harflarni tanishga va ekranda aks ettirishga xizmat qiluvchi Key Rus, Rukb VGA, CyrWin vositalari.
 Bulardan tashqari respublikamizdagi maxsus do’konlarda korxona va tashkilotlardagi hujjatlarni qayta ishlashga imkon beruvchi bir qancha programmaviy komplekslar lazer disketlarga yozilib sotilmoqda.
Muammoli masalalar va topshiriqlar:
1. Zamonaviy dasturiy komplekslarning vazifalari va turlari qanday? Ular oddiy dasturlardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday komplekslarga misollar keltiring va ularning imkoniyatlarini sharhlang.
2. Zamonaviy utilit komplekslarning vazifalari va turlari qanday? Ular oddiy utilit dasturlardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday komplekslarga misollar keltiring va ularning imkoniyatlarini sharhlang.
3. Zamonaviy Norton antivirus kompleksining vazifalari qanday? Uning tarkibida qanday antivirus vositalari bor? YAna qanday antivirus komplekslarini bilasiz? Bunday komplekslarga misollar keltiring va ularning imkoniyatlarini sharhlang.
4. Zamonaviy elektron tarjima qiluvchi hamda orfografik xatolarni aniqlovchi komplekslarning vazifalari va turlari qanday? Ular oddiy dasturlardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday komplekslarga misollar keltiring va ularning imkoniyatlarini sharhlang.
5. Zamonaviy buxgalteriya va moliya hisoblarini avtomatlashtiruvchi komplekslarning vazifalari va turlari qanday? Ular oddiy dasturlardan nimasi bilan farq qiladi? Bunday komplekslarga misollar keltiring va ularning imkoniyatlarini sharhlang.
6. Kompleks dasturlardan respublikamiz xalq xo’jaligining qaysi sohalarida foydalanish mumkin? Misollar keltiring.
Mustaqil ishlash uchun nazorat savollari:
1. Ofis-ilovalar nima? Ularning turlari va vazifalari qanday?
2. Qanday utilit komplekslarini bilasiz? Ular qanday vazifalarni bajaradi?
3. Qanday antivirus komplekslarini bilasiz? Ular qanday vazifalarni bajaradi?
4. Qanday elektron tarjima qilish vositalarini bilasiz?
5. Belgilarni optik tanish vositalari qanday vazifalarni bajaradi? Ularning qanday turlarini bilasiz?
6. Qanday yangi amaliy dasturlarni va komplekslarni bilasiz?
7. Dasturiy komplekslarni qaerdan xarid qilish mumkin? Ularni qanday qilib kompyuterga kiritish kerak?