1-қисм. Тўртламчи давр геологиясини илмий асослари, ўрганиш усуллари ва фойдали қазилмалари

Назорат саволар:

1. 
   Тўртламчи ётқизиқларни палеофаунистик тадқиқотлари нимага асосланади?
   
2. 
   Фаунистик текширишлар учун қандай тадқиқот усулари ажратилади?
   
3. 
   Тўртламчи ётқизиқларни палеофлористик тадқиқотлари нималарга асосланади?
   
4. 
   Флористик тадқиқотлар учун тадқиқнинг қандай усулари ажратилади?
   
5. 
   Тўртламчи ётқизиқларни иқлимий-стратиграфик тадқиқотлари нимага асосланади?
   
6. 
   Палеҳароратли тадқиқотларнинг асосчиси ким бўлган?
   
7. 
   Тўртламчи ётқизиқларни палеотупроқ тадқиқотлари нимага асосланган?
   
8. 
   Палеотупроқ нима?
   
9. 
   Тўртламчи ётқизиқларни палеокриологик тадқиқотлари нимага асосланган?
   
10. 
    Тўртламчи ётқизиқларни тарихий-археологик тадқиқотлари нимага асосланади?
    

4-боб ТЎРТЛАМЧИ ДАВР ЁТҚИЗИҚЛАРНИ ГЕОХРОНОМЕТРИК ТАДҚИҚОТ УСУЛЛАРИ


4.1. Радиоизотоп усуллари
Радиоизотопли усулларга радиоактив элементларнинг парчаланиш тезликларининг доимийликлигига хос фаразларига суянади. Тоғ жинсларининг мутлақ ёшини аниқлаш учун ( яъни йиллардаги ёшлари) доимий тезликларда бўлиб ўтувчи радиоактив элементларнинг барқарор бўлмаган атом ядроларини ўз-ўзидан парчаланиш жараёнидан фойдаланилади. Радиоизотопли усуллар учта катта гуруҳни ўз ичига олади.


4.1.1.Космоген изотоплар парчаланиши бўйича мутлақ ёшни аниқлаш
Атмосферада ва ернинг устки қисмида космик нурларнинг таъсири бўлиб ўтадиган ядроли реакция натижасижасида космоген изотоплар вужудга келади ва улардан турли объектларни саналаштиришда фойдаланиш мумкин. Саналаштириш усулларини қўлланувчанглигининг муҳим шартларидан бири - узоқ бўлган геологик давр ичида космик оқимнинг жадалликларини ўзгармаслиги-дадир. Бу гуруҳ усулларини кўриб чиқамиз.

• 
  Радиоуглеродли. Бу усул углеродини органик қазилмаларда (ёғочланган кўмир, қадимий ёғоч, торф ва бошқ. ўсимлик қолдиқлари, суяклар, хайвонот хужайралари, моллюскалар чиғаноқлари ва ш.ў.) мавжуд бўлган ¹⁴С радиоактив изотоп таркибини ўлчашга асосланади. Намунанинг ёши замонавий организмларда ва тадқиқ этилаётган намунада ¹⁴С таркибининг нисбатлари бўйича аниқланади. Редиоуглерод бўйича саналаштириш чегаралари 45-55 минег йилни ташкил этади ва жинсдаги ¹⁴С кичик миқдорларини ўлчаш имкониятлари билан белгиланади. Бу усул юқори плейстоцен ва голоцендаги кесмаларни стратиграфик бўғимлаштиришда қўлланилади.
  
•