|
иккинчидан, корхона кредиторлар, жумладан, давлат билан ўзаро муносабатлардаги мажбуриятлар юзасидан ўз мулки билан жавоб бериш хусусиятига эга бўлади;
учинчидан, корхона хўжалик айланмасида ўз номидан ҳаракат қилиши мумкин, яъни қонунга асосан хўжалик фаолияти юритувчи ҳамкорлар, маҳсулот (иш, хизмат) истеъмолчилари, хом ашё ва асбоб-ускуна етказиб берувчилар ҳамда бошқа ҳуқуқий ва жисмоний шахслар билан шартнома тузиш ҳуқуқига эга;
тўртинчидан, корхона қонунчиликка асосан судда даъвогар ва жавобгар сифатида қатнашиш ҳуқуқига эга;
бешинчидан, корхона мустақил баланс ёки сметага эга бўлиб, ишлаб чиқариш ва маҳсулот савдоси харажатларини ҳисобга олиб боради ҳамда давлат органлари томонидан белгиланган тартибда ўз вақтида ҳисоботларни тақдим этади;
олтинчидан, корхона ўз фирма номига эга бўлиб, унда корхонанинг ташкилий-ҳуқуқий шакли ўз аксини топади.
.Ўзбекистонда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳатлар иқтисoдий ривoжланиш суръатларини узлуксиз ошириб бориш, макроиқтисодий мувозанатни таъминлаш, янги иш ўринларини ташкил қилиш, бандлик муаммoсини ҳал этиш, аҳoлининг дарoмадлари ва фарoвoнлигини oширишда тoбoра муҳим ўрин тутаётган кичик бизнeс ва xусусий тадбиркoрликни жадал ривoжлантириш, рағбатлантириш ва қўллаб-қувватлашга қаратилгандир.
Ўзбекистон иқтисодиётининг турли тармоқ ва соҳаларида хўжалик фаолияти юритувчи субъект мавжуд бўлиб, улардан қарийб 80 фоизини кичик корхоналар ҳ амда микрофирмалар ташкил этади.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг қайси бирлари йирик ёки кичик бизнесга мансублиги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 9 апрелдаги “Хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонига Президентнинг 2003 йил 30 августдаги Фармони билан киритилган ўзгартиришлар ва қўшимчалар асосида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 11 октябрда 439-сон қарори билан тасдиқланган “Кичик тадбиркорлик (бизнес) субъектларига тегишли бўлган корхоналар ва ташкилотлар классификацияси”да белгилаб берилган. Бунда иккита белги асосий мезон қилиб олинган: корхона қайси тармоқга мансублиги ва ундаги ишловчилар сони.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 12 майда қабул қилган “Тадбиркорлик субъектларини ташкил этиш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-1529-сон қарори билан мазкур классификациянинг «Кичик корхоналар» устунидаги 30, 32, 71, 72, 74-77, 79, 81, 84, 90, 92, 93, 111, 125, 134, 138-140, 158, 159, 173, 174, 178, 181, 188, 214-216, 282, 283, 286, 303, 326, 337, 349, 352, 354, 366-368, 382, 383-сатрлардаги “21-50”рақамлари “21-100” рақамларига алмаштирилди, яъни ишловчилар сони икки баробар оширилди. Кейинчалик, Ўзбекистон Республикаси Президенти 2014 йил 7 апрелда чиқарган “Ўзбекистон Республикасида инвестиция иқлими ва ишбилармонлик муҳитини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-4609-сонли фармони асосида классификациянинг “кичик корхоналар” устунида айрим соҳалар ходимлари сонига ўзгартиришлар киритилди.
2014 йилнинг 1 июлидан кичик тадбиркорлик (бизнес) субъектлари тоифасига қуйидаги соҳаларда йилига ўрта ҳисобда иш билан банд бўлган:
енгил, озиқ-овқат ҳамда қурилиш материаллари саноатида — икки юз нафардан;
металлга ишлов бериш ва асбобсозлик, ёғочсозлик ҳамда мебель саноатида — юз нафардан;
машинасозлик, металлургия, ёқилғи-энергетика ва кимё саноати, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш ва қайта ишлаш, қурилиш ва бошқа ишлаб чиқариш — саноат соҳасида — эллик нафардан ... ошмайдиган ходимга эга бўлган хўжалик юритувчи субъектлар мансубдир.
Мамлакатимизда фаолият юритаётган хўжалик юритувчи субъектлар таркибида кичик бизнес субектлари салмоқли ҳиссани ташкил этаётган бўлсада, миллий иқтисодиётда йирик корхоналарнинг роли беқиёс. Чунки, кичик бизнес субъектларида фойдаланиладиган ишлаб чиқариш воситалари (машина, ускуна ва ҳоказолар)нинг аксарият қисми йирик корхоналарда тайёрланади.
Йирик корхоналарда, биринчидан, фан-техника ютуқларини ҳаётга татбиқ этиш асосида юқори сифатли маҳсулот ишлаб чиқариш имконияти мавжуд, иккинчидан, янги маҳсулот турларини ихтиро этиш нуқтаи назаридан, илмий-қидирув лабораториялари фаолиятини йўлга қўйиш мумкин. Бу йўсиндаги ишлар, табиийки, мамлакатда фан-техника тараққиётининг ривожланишига йўл очиб беради. Шунингдек, хорижий корхона ва фирмалар билан алоқа ўрнатишда ҳам йирик корхоналарнинг салоҳияти юқоридир. Шу сабабдан ҳам, миллий иқтисодиёт таркибини шакллантиришда, жаҳон тажрибасидан келиб чиқган ҳолда, йирик ва кичик бизнес субектлари нисбатида оптималликни таъминлаш мақсадга мувофиқдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
