1. Ish jоyi yoritilishini tеkshirish

) yurakni tashqi uqalash (massaj).
Jabrlanuvchining yurak urishi to’xtab qolsa yoki yurak fibrillyatsiyasida 9ko’z qorachig’i
kengayishi va uyqu arteriyasda puls yo’qolishi orqali bilish mumkin) uning qon aylanishini
saqlash uchun sun’iy nafas olish bilan birga yurakni tashqi tarafdan uqalash (massaj) zarur.
Tashqi uqalash (massaj), orqasida yurak joylashgan ko’krak qafasini old devorini bosish
bilan ko’krakni bir qadar xarakatchan qismida yurakni ritmik siqish usuli orqali amalga
oshiriladi. SHunda yurak umurtqaga siqiladi va uning bo’shlig’idan qon, qontomirlariga siqib
chiqadi.
Jabrlanuvchida mushak to’qimalari tonusi (kuchlanishi) jiddiy yo’qolishi oqibatida, yurak
ish faoliyati immitatsiyasi (yasamalik) yuzaga kelishi mumkin, ya’ni uning ko’krak qafasi
sog’lom kishiga qaraganda xarakatchanroq va muloyimroq bo’lishi mumkin.
Tashqi uqalashni amalga oshirish uchun, jabrlanuvchini qattiq yuzaga yoki taxtaga
chalqancha yotqazib, ko’kragini ochish kerak. YOrdam ko’rsatayotgan kishi jabrlanuvchining
ustiga engashish uchun qulay bo’lgan holatni tanlashi kerak (jabrlanuvchidan chap yoki o’ng
tomonda). Paypaslab bosish joyini topib ( bu joy ko’krak qafasining yumshoq joyi oxiridan
tahminan ikki barmoq yuqorida bo’lishi kerak), yordam ko’rsayotgan kishi u erga kaftini pastga
qilib qo’lini qo’yishi kerak. Ikkinchi qo’lning kaftini birinchisining ustiga to’g’ri burchak ostida
qo’yishi kerak. O’ziga barcha gavda korpusini engashtirish uchun yordam berib, salgina bosish
kerak. Bilak, elka suyagi va qo’l panjasi imkoni boricha to’g’irlangan bo’lishi kerak. Paltsi
obeix ruk doljni bit svedeni vmeste i ne kasatsya grudnoy kletki postradavshego. ikkala qo’lning
barmoqlari birlashgan bo’lishi kerak va jabrlanuvchining ko’krak qafasiga tegishi kerak emas.
Bosish tez zarb bilan amalga oshiriladi va ko’krakni pastki qismini ichiga 3-4 sm, to’la
insonlarda 5-6 sm kirgizib, 0.5 soniya ushbu holatda ushlab turiladi, undan so’ng tez qo’yib
yuborib, ko’krakdan qo’lni olmasdan bo’shashtiriladi. Bosishni xar soniyada yoki undan ham
tez amalga oshiri kerak, chunki minutiga 60 dan kam bosish kerakli qon oqimini yuzaga
keltirmaydi. shuningdek bosishni ko’krakni yuqori qismida, pastki qovurg’a oxirida amalga
oshirish mumkin emas, chunki bunda suyak sinishi mumkin. Ko’krak qafasi chetidan pastga
bosish ham mumkin emas (yumshoq to’qimalarni), bu holatda bu erda joylashgan organlarga,
birinchi navbatda jigarga zarar etkazish mumkin.
Agar jabrlanuvchiga yordam berayotgan kishi yordamchisiz bir o’zi sun’iy nafas olish va
yurakni uqalash (massaj) ishlarini bajarayotgan bo’lsa, unda bu jarayonlarni quyidagi tartibda
bajaradi: og’izga yoki burunga ikki marta chuqur nafas puflagandan so’ng, ko’krak qafasiga.
uqalash (massaj) maqsadida 15 marta bosadi, keyin bu jarayonlar navbati bilan takrorlanadi.
Minutiga tahminan 60-65 marta bosish kerak bo’ladi.sun’iy nafas oldirish va yurakni uqalash
(massaj) almashinuvida o’rtadagi pauza juda qisqa bo’lishi kerak. Ikkala manipulyatsiya bir
tomondan amalga oshiriladi.
Agar uni yordamchisi bo’lsa, biri sun’iy nafas yuboradi, ikkinchisi esa yurakni tashqi
uqalashni amalga oshiradi.
Sun’iy nafas oldirishni yurak uqalashga (massaj) nisbati 1:5 ga teng bo’lishi kerak, ya’ni
bitta chuqur puflashdan so’ng, ko’krakka bosish besh marta takrorlanadi. Agar bunday nisbatga
rioya qilish qiyin bo’lsa, unda 2:15 nisbatiga o’zgartirish mumkin, bunda ikkita chuqur puflash,
o’n beshta ko’krakka bosish bilan navtatma navbat bajariladi.
Puflash vaqtida yurakni uqalash (massaj) ishlari bajarilmaydi, chunki bunda havo
jabrlanuvchining o’pkasiga etib bormaydi.
Agar jabrlanuvchiga ikki kishi yordam berayotgan bo’lsa, sun’iy nafas oldirishni va
yurak uqalashni (massaj) bir birini 5-10 minutda almashtirib navbatma-navbat amalga oshirish
maqsadga muvofiq bo’lar edi.

---

Bir kishi
Ikki kishi
3. Nazorat savollari
1.Siz sun’iy nafas oldirishni qanday usullarini bilasiz?
2
.
Yurakni tashqari tomondan uqalash (massaj) qanday amalga oshiriladi:?
3.Tok ta’siridan jabrlangan insonda hayot alomatlari borligini qanday aniqlash mumkin?
4.Sun’iy nafas oldirishni qanday amalga oshiriladi?
5.Inson organizmiga tok qanday ta’sir ko’rsatadi?