1. iqtisodiyotga kirish

11.4 Yapi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi muvozanatlik hamda uning o‘zgarishi

Yalpi talab egri chizig‘i va yalpi taklif egri chizig‘i kesishgan nuqta narxning muvozanatli darajasi va milliy ishlab chiqarishning muvozanatli real hajmini ko‘rsatadi. Ishlab chiqarilgan va sotib olingan mahsulot real hajmi teng bo‘lganda, iqtisodiyotda muvozanatlikka yerishiladi.

YUqorida aytib o‘tilganidek, iqtisodiyot uch xil holatda bo‘lishi mumkin va yalpi taklif egri chizig‘i uch qismdan (gorizontal, oraliq, vertikal) iborat bo‘lganligi sababli, yalpi talab egri chizig‘i uning turli kesmalarida kesishishi mumkin.

Keyns muvozanat modelida (gorizontal qism), iqtisodiy rivojlanishning siklik xususiyatini, ortiqcha ishlab chiqarishning muqarrarligini tan olgan bozor iqtisodiyoti o‘zini o‘zi tartibga soluvchi ichki mexanizmlariga ega emas, shuning uchun hukumat iqtisodiyotni tartibga solishi zarur degan g‘oya’ni asoslagan, narxlar va ish haqini tartibga soluvchi o‘zaro ta’sirida avtomatizmni rad etgan, jamg‘arma darajasi foiz stavkasiga bog‘liq emas va samarali talab siyosatini amalga oshirish zarur deb hisoblagan.

Keyns iqtisodiyoti quyidagi farazlarga asoslanadi:

1. Noaniqlik iqtisodiyoti. Iqtisodiyot holati shaxslarning vaziyatni qanday baholashiga va ularning kelajak haqidagi qarashlariga bog‘liq.

2. Talab iqtisodiyoti. Talab ishlab chiqaruvchilarning xatti-harakatlarini belgilaydi. U ishlab chiqaruvchilarga qaratilgan talabni dolzarb (samarali) deb ataydi.

3. Bandlik bozor muvozanatiga to‘g‘ri kelmaydigan iqtisodiyot.

4. Monetar (pul-kredit) iqtisodiyoti. Pul nafaqat bitimlarni amalga oshirish uchun ishlatiladi, balki bu asosiy likvidlikdir. Foiz stavkasi pul bozorida belgilanadi, bu talabga (likvidlikni afzal ko‘rish) va ichki pul taklifiga bog‘liq.