1. iqtisodiyotga kirish

Iste’molchilarning afzal ko‘rishlarining to‘liq tartiblanganligi aksiomasi.

Bu aksioma iste’molchining o‘zi nema’tni iste’mol qilish va uni amalga oshirish xususida qaror qabul qilishi kerakligini nazarda tutadi. Bunda xaridor ikki tovar to‘plamidan qaysi biri yaxshi yoki bir xilligini ko‘rsatishi kerak. Demak, gap aniq iste’molchi uchun turli ne’matlar to‘plamlarining taqqoslanishi to‘g‘risida barmoqda. Iste’molchi bu taqqoslashni amalga oshira oladi. Bu har qanday ne’matlarni A va B juftlik to‘plamiga, iste’molchi A tovar V tovarga nisbatan afzalroq ya’ni A> V, V tovar A tovarga nisbatan afzalroq, ya’ni V>A yoki A va V tovarlar to‘plamlari bir xil naflilikga ega, ya’ni A= V
2. Iste’molchilar afzal ko‘rishlari (xohishlari) tranzitivdir. Iste’molchi qaror qabul qilish va uni amalga oshirish uchun xohishlarini bir ne’mat va uning to‘plamlaridan boshqalariga izchilik bilan o‘tkazishlari kerak. Tranzitivlik, agar iste’molchi V ne’matlar to‘plamiga nisbatan A ne’matlar to‘plamini afzal ko‘rsa, S ne’matlar to‘plamiga nisbatan V ne’matlar to‘plamini afzal ko‘rsa, unda iste’molchi S to‘plamga nisbatan A to‘plamni afzal ko‘rishini aglatadi. Boshqacha aytganda agar A>V va V>S bo‘lsa, unda doim A>S bo‘ladi, agar A=V va V=S bo‘lsa, unda har doim A=S bo‘ladi. Tranzitivlik to‘g‘risida bunday faraz afzal ko‘rishlarning ratsionalligini kafolatlaydi. Boshqa holatda iste’molchini xatti- harakati ziddiyatlidir. Bunday holatda iste’molchining didi o‘zgargan bo‘ladi.
3. Ehtiyojlarning to‘yinganligi to‘g‘risidagi aksioma. Unga binoan iste’molchilar har doim ne’matning kichikroq qismidan ko‘ra ko‘proq qismini afzal ko‘radi. Masalan iste’molchi bitta mashinaning o‘rniga ikkita mashinani afzal ko‘radi. Ushbu aksiomaga nafliligi manfiy bo‘lgan tovarlar misol qilinishi mumkin, chunki ular iste’molchining farovonlik darajasini pasaytiradi. Xususan, havoning ifloslanishi, shovqin iste’molchi uchun naflilik darajasini pasaytiradi.
Ushbu 3 ta aksioma (zaminlar) naflilikning funksiyasini aniqlash uchun zarur. Bu aksiomalar iste’molchining afzal ko‘rishini tushuntirmaydi, balki aks ettiradi. Har bir iste’molchiga afzal ko‘rishini o‘ziga xos xususiyatlarini befarqlik egri chiziqlari yordamida ko‘rsatish mumkin.