1. iqtisodiyotga kirish

2. Ishchi kuchi egasi yoki kasaba uyushmasi tomonidan mehnatning yuqori narxini, ya’ni ish haqini talab qilinishi. Xaridorning ya’ni ish beruvchining mehnat bozoridagi xulq-atvori ishchi kuchini sotib olish xarajatlari va uni ma’lum vaqt davomida ishlatishdan oladigan daromadni ishchi o‘rnini bosadigan mashinani sotib olish uchun sarflanadigan xarajatlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va unga ushbu mashinani olib keladigan natija bilan belgilanadi. Agar bunday taqqoslash mashinaning foydasiga bo‘lsa, u holda ishchi kuchini sotib olinmaydi va mashinaga ustunlik beriladi. Insonning ishchi kuchi sotilmaydi, o‘zi esa ishsizlar qatorida bo‘ladi. Zamonaviy sharoitda ilmiy-texnik taraqqiyot va ishlab chiqarishning texnik tuzilmasining o‘sishi ishsizlik o‘sishining sabablaridan biridir. Ishlab chiqarishda texnologik o‘zgarishlar ishchi kuchiga bo‘lgan talabda tuzilmaviy o‘zgarishlarga olib keladi. Ishchi joylarining yangi tuzilishi shakllangan ishchi kuchi tuzilishiga mos kelmaydi, natijada ishchilarning bir qismi ishsiz qoladi.

3. Ishchi kuchi qiymatining, demak uni narxining yo‘qligi. Jamiyatda har doim ham ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilib bo‘lmaydigan odamlar bor. Bular bekorchilar, nogironlar va boshqalar. Fuqarolarning ushbu toifasi, qoida tariqasida, ishini va uni topish umidini doimiy ravishda yo‘qotadi va turg‘un ishsizlar toifasiga kiradi. Shunday qilib, ishsizlikning asosiy sababi mehnat bozoridagi nomutanosiblikdir. Ushbu nomutanosiblik, ayniqsa iqtisodiy tanazzul, urushlar, tabiiy ofatlar va h.k. kuchayadi.

Makroiqtisodiy beqarorlikning ko‘rinishlaridan biri bu ishsizlar armiyasining mavjudligi. Ishsizlikning bir qator shakllari mavjud, ammo ulardan eng muhimi uchta: friksion, tuzulmaviy va siklik - bu shakllar ishsizlikning tabiiy darajasini aniqlash uchun muhimdir. Ishsizlik shakllarining har birining o‘ziga xos sabablari bor. Shuning uchun shakllarning ta’rifi ularni keltirib chiqaradigan sabablar, ishsizlikning davomiyligi va turi bilan bog‘liq.