1. iqtisodiyotga kirish

19.2. Ishsizlik va uning turlari.

Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab va taklifning to‘liq muvozanati bo‘lmasligi surunkali xarakterga ega. Ishsizlik - bu iqtisodiy faol aholining bir qismi ishsiz bo‘lgan ijtimoiy-iqtisodiy hodisadir. Ishsizlik muammosining keskinligi bir qator sabablarga ko‘ra vujudga keladi:

- inson - bu maxsus turdagi iqtisodiy resurs. Agar u hozirda iqtisodiyot tomonidan talab qilinmasa, uni zaxiralab "yaxshi paytgacha muzlatgichga qo‘yish" mumkin emas. Yo‘qotilgan ish vaqtini tiklab bo‘lmaydi va bugungi kunda ishsizlik sababli ishlab chiqarilmagan ne’matlar miqdorini qoplab bo‘lmaydi;

- agar odam ishlamasa ham, u ne’matlarni iste’mol qilishni to‘xtata olmaydi, u o‘zini va oilasini boqishi kerak. Shu sababli, jamiyat ishsizlarni qashshoqlikdan xalos etish vositalarini izlashga majbur. Ammo buning uchun ajratilgan mablag‘lar (ishsizlik bo‘yicha nafaqalar) yangi tovarlarni ishlab chiqarish uchun mukofotga (to‘lov) aylanmaydi, demak ular mamlakatning barcha fuqarolari farovonligini yanada oshirishga olib kelmaydi.

- ishsizlikning o‘sishi ichki bozorda tovarlarga bo‘lgan talabni pasaytiradi. Ish haqi olmaydigan odamlar faqat hayot kechirish uchun zarur bo‘lgan vositalarni minimumi bilan kifoyalanishga majbur bo‘ladilar. Natijada, bu mamlakat ichki bozorida tovarlarni sotishni qiyinlashtiradi. Bu bilan, ishsizlikning o‘sishi mamlakatdagi iqtisodiy muammolarni yanada kuchaytiradi va bandlikni yanada qisqartirish uchun turtki bo‘lib xizmat qiladi. Ishsizlikning iqtisodiy sabablari:

-xaridor (ish beruvchi) tomonidan ishchi kuchi narxining ( ish haqining) past belgilanishi. Bunday holda, sotuvchi (yollangan ishchi) o‘z mehnatini arzimagan pulga sotishdan bosh tortadi va boshqa xaridor qidiradi. Undan tashqari, insonlar har doim yashash joylarini o‘zgartiradilar, bir ishdan bo‘shab ikkinchi ishga o‘tadilar, ish qidiradilar. Natijada muayyan vaqt davomida ular ishsiz qolishi va ishsizlar toifasiga kirishlari mumkin.