1. iqtisodiyotga kirish


Naflilikni o‘lchash. Miqdoriy (kardinalistik) va tartibli



Download 20,98 Mb.
bet52/239
Sana19.05.2022
Hajmi20,98 Mb.
#604610
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   239
Bog'liq
1. iqtisodiyotga kirish

5.2. Naflilikni o‘lchash. Miqdoriy (kardinalistik) va tartibli
( ordinalistik ) naflilik
Umuman olganda naflilikni o‘lchash masalasiga ikki miqdoriy (kardinalistik) va tartibli( ordinalistik ) yondashuv mavjud.
Naflilikning kardinalistik (miqdoriy) nazariyasi (Cardinal utility theory)  - bu inson ehtiyojlarining iqtisodiy tahlilini o‘rganadigan mikroiqtisodiy nazariya. Kardinalistlar ne’mat birligining qiymatini mehnat sarflari tashkil etishi kerak va bu birlik yordamida qondiriladigan ehtiyojning ahamiyati darajasi bilan belgilanadi deb hisoblaganlar.
Miqdoriy (kardinalistik) naflilik – mutloq kattaliklarda o‘lchangan, iste’molchining ne’matlarni iste’mol qilishdan oladigan subyektiv naflilik yoki qoniqish. Demak, iste’molchi ne’matlarni iste’mol qilishdan oladigan nafni o‘lchash mumkinligi nazarda tutilmoqda. Naflilikning kardinalistik (miqdoriy) nazariyasi tarafdorlari naflilikni shartli o‘lchov yutillarda o‘lchash mumkin deb hisoblaganlar. Masalan shokolad plitkasi 4 yutilga teng, 1 kg go‘sht esa 6 yutilga teng naf keltiradi. Kechroq naflilikni o‘lchaydigan o‘lchovni yaratish mumkin emasligi isbotlandi. Chunki bir xil ne’mat bitta iste’molchi uchun katta qimmatga, boshqasi uchun esa hech qanday qimmati yo‘q bo‘lishi mumkin.
Me’yoriy (so‘nggi qo‘shilgan naflilik) umumiy naflilikning o‘sgan qismidan iborat ekan, u naflilik funksiyasining hosilasi hisoblanadi. Gossenning birinchi qonuni- ehtiyojlarni qondirish qonuni. Ushbu qonunga binoan inson ehtiyojining to‘yinish darajasi oshib borishi bilan iste’moldan bo‘lgan qoniqish pasayib boradi yoki iste’mol qilinadigan tovar miqdori ko‘payib borishi bilan uning nafliligi kamayib boradi. Izchil (ketma - ket) iste’mol qilish bilan ne’matning har bir keyingi birligining nafliligi avvalgisidan past bo‘ladi. Ne’matlarning cheklangan miqdori sharoitida esa doimo ehtiyojni eng kam darajada qondiruvchi «so‘nggi nusxasi» mavjud bo‘ladi. Masalan, agar inson ikkita muzqaymoqdan keyin uchinchisini yesa, unda muzqaymoqning umumiy nafliligi oshadi, agar u to‘rttinchisini ham iste’mol qilsa, umumiy naflilik oshib boradi, biroq muzqaymoqni to‘rtinchi ekzemplyarining meyoriy nafliligi uchinchi muzqaymoqning meyoriy nafliligidan past bo‘ladi.
Umumiy va meyoriy naflilik o‘rtasida bog‘liqlik mavjud (5.1-jadval, 5.1-rasm, 5.2-rasm ). Umumiy naflilik (TU) har bir mahsulot birligi bilan ortib boradi, lekin cheksiz emas, balki ma’lum bir chegaraga qadar, chunki to‘yinganlik chegarasiga erishildi. Meyoriy naflilik (MU), aksincha, mahsulotning har bir qo‘shimcha birligi bilan kamayadi, chunki u ma’lum bir mahsulot birligining umumiy
5.1-jadval


5.1-rasm. Umumiy naflilik 5.2-rasm. Meyoriy naflilik

nafliligi bilan keyingisi o‘rtasidagi farqning ko‘payishini ko‘rsatadi (esda tuting: me’yoriy naflilik umumiy naflilikning birinchi hosilasi hisoblanadi).


Bundan istisnolar bo‘lishi mumkin: kolleksioner uchun har bir keyingi rasm avvalgisiga qaraganda qimmatroq bo‘ladi, chunki u kolleksionerni to‘liq to‘plamli kolleksiyaga yaqilnlashtiradi.
Demak, birinchidan, miqdoriy nazariya yordamida faqat umumiy naflilikni balki meyoriy naflilikni va ular o‘rtasidagi bog‘liqlikni tushuntirish mumkin, ikkinchidan esa me’yoriy naflilikni kamayish qonuniga binoan talab qondirilgani sari qo‘shimcha xarid etiladigan so‘nggi tovarlarning nafliligi pasayishga moyil bo‘ladi. Bu meyoriy naflilikning kamayib borish qonunidir, uni Gossenning birinchi qonuni deb ham ataydilar.

Download 20,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish