1. Iqtisodiyot nazariyasining fan sifatida shakllanishi va qaror topishi Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti

Mantiqiylik va tarixiylikning birligi usuli. Iqtisodiyot nazariyasida tarixiylik dalili tarixiy rivojlanish nuqtai nazaridan tadqiqot olib borish zarurligini taqozo qiladi. Chunki iqtisodiy jarayonlar tarixiy jarayon sifatida rivojlanadi. Mantiqiylik usulida jarayonlar faqatgina tarixiy nuqtai nazardan emas, shu bilan birga asosiy ichki zarur qonuniy bog`lanishlar bo`yicha ham tahlil qilinadi. Masalan, biz pulning iqtisodiy tabiatini o`rganishda uning tarixiy jihatlari, jumladan, qiymat shakllarining rivojlanishini ko`rib chiqamiz. Bu esa, bizdan tarixga, tovar-pul munosabatlarining dastlabki kurtaklari paydo bo`lgan jamiyatga qaytib, o`sha davrdagi iqtisodiy munosabatlarni tahlil qilishni taqozo etadi. Biroq, bu holat o`tmishdagi barcha iqtisodiy munosabatlarga emas, balki aynan pulning dastlabki asoslari bilan mantiqiy bog`langan munosabatlargagina taalluqlidir.
Foydalanilayotgan usullar ichida eksperiment usuli ma`lum o`rin egallaydi, iqtisodiy o`sishning keskin o`zgarishi bosqichlarida, jumladan iqtisodiyotning inqiroz va beqarorlik bosqichlarida eksperimentdan keng foydalaniladi. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish paytida eksperiment alohida o`ringa ega. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish uchun puxta tayyorgarlik ko`rish, ya`ni ilmiy tajriba, eksperiment o`tkazish hisob-kitob vositasiga asoslanish va ilmiy yo`nalishlarni ishlab chiqish talab etiladi. Iqtisodiyot sohasida o`tkaziladigan eksperimentlarga erkin iqtisodiy hududlarni tashkil etish, muayyan iqtisodiy tadbirlarni alohida korxona yoki hududlarda sinovdan o`tkazish kabilarni misol tariqasida keltirish mumkin. Jumladan, O`zbekistonda zarar ko`rib ishlovchi shirkat xo`jaliklarini fermer xo`jaliklarga aylantirish jarayoni dastlab Qoraqalpog`iston Respublikasining ellikqal`a tumanida tajribadan o`tkazilib, keyinchalik boshqa tuman va viloyatlarda bosqichma-bosqich amalga oshirilganligini ham iqtisodiy eksperiment sifatida baholash mumkin.
Mikroiqtisodiy va makroiqtisodiy tahlilni qo`shib olib borish. Mikroiqtisodiy tahlilda iqtisodiyotning boshlang`ich bo`g`ini bo`lmish korxona va firmalarning ichki jarayonlarini alohida iqtisodiy sub`ektlarning hatti-harakati, xulqi tadqiq qilinadi. Bu tahlilda alohida olingan tovarlarning xarajatlari, kapital va boshqa resurslardan foydalanishning, narx tashkil topishining, ish haqi to`lashning, talab va taklif tarkib topishining shakl va mexanizmlarini o`rganish markaziy o`rin tutadi.
Makroiqtisodiy tahlil makromutanosiblikni ta`minlash asosida milliy iqtisodiyotning to`laligicha faoliyat qilishi tadqiqoti bilan shug`ullanadi. Milliy mahsulot, narxning umumiy darajasi, inflyatsiya, ishchi kuchining bandligi masalalari bu tahlil ob`ekti bo`lib hisoblanadi. Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot o`zaro bog`langan va bir-biri bilan o`zaro ta`sirda bo`ladi.