1. Iqtisodiy talimotlar tarixni fanining predmeti va uslubi

3. Xamurappi qonunlari va reformalar

Qadimgi Bobilda Xammurapi (m.o. 1792–1750 y.) podsholik qilgan davrda tayyorlangan qonunlar to‘plami ancha obro‘ qozongan.U nafaqat bir qator qadimgi huquq me’yorlarini qayta ishlab chiqqan, balki miloddan avvalgi XVIII asrga qadar Qadimgi Mesopotamiyada tarkib topgan ijtimoiy- iqtisodiy munosabatlarni ham tartibga solishga harakat qilgan. Qonun matni kirish qismdan, hozirgi tasniflash bo‘yicha 282 moddani o‘z ichiga olgan asosiy qismdan va xulosadan iborat. Unda xo‘jalik hayotiga oid iqtisodiy fikrlar ham aks ettirilgan. Shu narsa diqqatga sazovorki, bir guruh moddalarda Bobil fuqarolarining mulkini himoya qilish, ijara, sudxo‘rlik va ishga yollash masalalari ko‘rib chiqilgan.Qonundagi asosiy narsa Bobil fuqarolarining mulkini himoya qilish yoki shunday sharoit yaratishdan iboratki, unda “kuchlilar kuchsizlarni surib chiqarmasinlar”. Bunda asosiy e’tibor saroy, ibodatxona mulkini hamda bobillik fuqarolar va davlat xizmatchilarining, birinchi navbatda, harbiylarning mulkini himoya qilishga qaratilgan. Xammurapi qonunlarida ularning ulushi (yerlari) sotilishi man etiladi. “Sipoh yoki soliq o‘lovchiga tegishli bo‘lgan dala, uy, bog‘, – deyiladi qonunda, – kumushga sotilishi mumkin emas”. Bundan tashqari, qonunda o‘z mamlakati tashqarisida qul sifatida sotib olingan bobillik fuqarolar o‘z vataniga qaytgach, erkinlikka erishishi zikr etilgan. Qonunda sudxo‘rlar zo‘ravonligiga qarshi aratilgan moddalar ham mavjud. Hosil kam bo‘lgan paytlarda qarzlarni to‘lash muddatini bir yilga cho‘zishga ruxsat berilgan (qo‘shimcha foiz to‘lovisiz). Xammurapi qonunlarida sudxo‘rlar o‘z holicha, qarzdorlarning ruxsatisiz qarz evaziga ularning hosilini tortib olishi man etilgan. Ular qat’iy ravishda puldagi (20%) va natural shakldagi (33% 1/3) foiz me’yorini aniq belgilab bergan. Xammurapi kodeksida tutqunlarga nisbatan yomon munosabatda bo‘lgani uchun sudxo‘rlarni hatto jazolash (shu jumladan, qonuniy yo‘l bilan ham) ko‘zda tutilgan.