1. Iqtisodiy talimotlar tarixni fanining predmeti va uslubi

27) Sanoat revolutsiyasi va uning oqibatlari

Аngliyada boshlangan sanoat toʼntarilishi kapitalizmning manufaktura ishlab chiqarishdan mashina ishlab chiqarishiga oʼtishini bildirdi. Bu toʼntarish jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga katta taʼsir oʼtkazdi. Mehnatning kapitalga amalda buysunishi oʼzil-kesil nixoyasiga yetib sanoat toʼntarishi natijasida sanoat qishloq xoʼjaligidan butunlay ajralib chiqdi. Bunday oʼzgarish oʼz navbatida jamiyatdagi asosiy sinflar oʼrtasidagi ziddiyatlarni oshkor etib, ishchilar sinfining oʼz huquqlari uchun uyushib harakat qilishlariga asos soldi.

Sanoat toʼntarishi davrida jamiyat taraqqiyotining yuqori pogʼonaga koʼtarilganligi shu davrda ijod qilgan olimlarning asarlaridagi nazariy tahlilning ancha chuqur darajasini ham belgilab berdi. Klassik iqtisodiy maktabning doimiy anʼanalarini davom ettirib, D.Rikardo oʼz asarlari va xulosalari bilan ushbu maktabni rivojlanishiga katta hissa qoʼshdi. D.Rikardo siyosiy iqtisodning bosh vazifasini oʼrtaga qoʼyar ekan uning uslubiyatini ham belgilaydi. Olimning fikricha hamma tadqiqotlar yagona asosga negizlanishi lozim. U qiymatni ish vaqti bilan belgilashni mana shunday yagona asos qilib oladi. Shuningdek boshqa iqtisodiy munosabatlar va kategoriyalar mana shu qiymat taʼrifiga toʼgʼrimi yoki zidmi degan savolga javob berishga harakat qiladi. D. Rikardo ishlab chiqarish jarayonidagi ichki bogʼliqliklarni tahlil qilishda ilmiy abstraktsiya usulidan keng foydalanadi. Barcha iqtisodiy kategoriyalarni qiymat negizida izohlashga intilish Rikardo taʼlimotining eng muhim xususiyatidir. Bir qancha iqtisodiy kategoriyalarni koʼrib chiqish vaqtida miqdoriy taxlilning ustunligi Rikardo usulining xususiyatidir. Olim kapitalizm rivojlanib borgan sayin chuqurlashgan va keskinlashgan bir qancha ziddiyatlarni ochib berib, ularni umuman insoniyat jamiyatining ziddiyatlari deb izohlaydi. U oʼz jamiyatining sinfiy ziddiyatlari asosini koʼrsatishga intilgan boʼlsa ham, ammo bu masalani oxirigacha yechib bera olmadi.