Investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya faoliyati ishtirokchilari ortasida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir.
Xorijiy mamlakatlarning tajribasi va investitsiya to'g'risida o'zimizda qabul qilingan qonunlarning tahlilidan kelib chiqib, investitsiyaning shartli ravishda uchtaturini ajratish mumkin: moliyaviy investitsiyalar; moddiy investitsiyalar; aqliy (intellektual) investitsiyalar.
• Bozor iqtisodiyoti sharoitida shar bir investitsiya turining o'ziga xos o'rni bo'ladi. Moliyaviy investitsiyalar tarkibiqa mashalliy va xorijiy mamlakatlarning pul birliklari, banklardagi omonatlar, depozit' sertifikatlar, aktsiyalar, obligatsiyalar, veksel”lar va boshqa qimmatli qog'ozlar shunga tenglashtirilgan boyliklar kiradi.
• Moddiy investitsiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya'ni binolar, asbob-uskunalar, inshootlar, kommunikatsiyalar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi.
Aqliy (intellektual) investitsiyalar miqdori juda rang-barangdir, ya'ni ular mulkiy shuquqlar shaklidagi investitsiyalar aqliy meshnatga oid shakldagi investitsiyalar vatabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investitsiyalardan iborat.
Investitsiyalar- bu hali buyumlashmagan, lekin ishlab chiqarish vositalariaa qo'yilgan kapital. O'zining moliyaviv shaxliga ko'ra, ular foyda olish maqsadiaa xo'jalik faoliyatiga qo'yilgan aktivlar hisoblansa, iqtisodiy xususiyatiga ko'ra, u yangi korxonalar qurishga, uzoq muddatli xizmat ko'rsatuvchi mashina va asbob uskunalarga hamda shu bilan bog'liq bo'lgan aylanma kapitalning o'zgarishiga ketgan harajatlardir.
Investitsiyalar xususiy sektor va davlat tomonidan mamlakat ichkarisida va uning tashqarisida turli ishlab chiqarishlarga va qimmatbaho qog'ozlarga (aktsiyalar, obligatsiyalar) qo'yilishi mumkin. Investitsiyalar yalpi va sof investitsiyalarga ajratiladi.
Korxonalarning ichki investitsiyalash imkoniyatlarini pasayishi bilan bir vaqtda markazlashgan kapital qo’yilmalarning qisqarishi, ishlab chiqarishni tushib ketisniga, milliy mansulot hajmini mutlaq kamayishiga olib keldi.
Investitsiya kiritishda, awalo:
- investitsiya faoliyati sub'ektlarning mustaqilligi va tashabbuskorligi;
- kiritilayotgan moddiy ne'matlarga investitsiya maqomini berish (fuqaro o'zining ehtiyojlarini qondirish uchun olgan buyumlari investitsiya bo'la olmaydi);
- qonun bilan belcjilangan investitsiya faoliyatini amalga oshirish imkoniyati yaratilishi zarur bo'lib hisoblanadi.
Investitsivalar - bu yangi korxonalar qurilishiga, mashinava asbob-uskunalar sotib olishaa, ya'ni yangi kapitalni barpo etishga ketgan harajatlardir.lnvestitsiyaga ketgan harajatning miqdori ikki omilga bog'liq: birinchisi - sof foydaning kutilayotgan me'yori, qaysiki uni tadbirkorlar investitsiyaga ketgan harajatlaridan olishni mo'ljallaydi; ikkinchisi - foiz stavkasi yoki tadbirkor real kapitalni sotib olishaa zarur bo'lgan pulgaega bo'lishi uchun to'lashi lozim bo'lgan oaho. Agarda, kutilayotgan foyda me'yori foiz stavkasidan yuqori bo'lsa, investitsivalash foydali va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda me'yorid an yuqori bo'lsa, investitsiyalash foydali bo Imay qoladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |