1. Инвестицияларнинг моҳияти

13-мавзу.ИНВЕСТИТЦИЯ ЛОЙИХАЛАРИДА НОАНИКЛИК ВА КАЛТИСЛИКНИ БАХОЛАШ

Режа:

• 
  1. Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотнинг молиявий таҳлили
  
• 
  2. Лойиҳаларнинг молиявий таҳлилида қўлланиладиган кўрсаткичлар
  
• 
  3. Лойиҳанинг молиявий самарадорлигини фойда баланси ёрдамида аниқлашнинг оддий усули
  
• 
  
• 
  1. Лойиҳани эксплуатация қилувчи
  
• 
  ташкилотнинг молиявий таҳлили
  

Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотни молиявий таҳлилга учта молиявий ҳисоботни тайёрлаш, таҳлил этиш ва прогноз қилиш киради:

• 
  даромадлар(фойда ва заразарарлар) ҳисоботи;
  
• 
  пул маблағлари тушумлари ва чиқимлари ҳисоботи;
  
• 
  баланс ҳисоботи.
  
• 
  Бу ҳисоботлар лойиҳанинг бутун амалда бўладиган даври ёки ҳеч бўлмаганда уни эксплуатация қилишнинг дастлабки бир неча йилига тузилади.
  
• 
  Кўрсатилган молиявий ҳисоботларни прогноз қилиш уларнинг барча компонентларини чуқур таҳлил қилиш, бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботларнинг умумий қабул қилинган қоидаларини билишни талаб этади. Шу туфайли бу ишни тажрибали бухгалтер аудиторларга ёки молиявий таҳлилчига топшириш керак.
  
• 
  Фойда ва зарарлар ҳисобаш корхонанинг маълум даврдаги (чорак, йил) ишлаб чиқариш фаолиятидан олган даромадларини шу даврдаги қилинган ва даромад олиш билан боғлиқ бўлган харажатлари ўртасидаги нисбатни кўрсатади. Бу ҳисобот жорий хўжалик фаолияти самарадорлиш, лойиҳанинг ўз капиталини ошириш заҳираларини баҳолаш учун зарур. Бу шаклнинг яна бир вазифаси турли солиқ тўловлари ва дивидендлар миқдорини аниқлашдан иборат.
  
• 
  
• 
  Корхонанинг молиявий ҳисоб тизими маълумотлариБу ҳисоботлар қуйидагиларга тақдим қилинади:
  
• 
  1.Ички гуруҳ:
  
• 
  таъсисчилар;
  
• 
  бошқарувчилар;
  
• 
  ички аудиторлар.
  
• 
  2. Ташқи гуруҳ:
  
• 
  инвесторлар;
  
• 
  касаба уюшмалари;
  
• 
  солиқ инспекцияси;
  
• 
  кредиторлар;
  
• 
  жамоат ташкилотлари;
  
• 
  ташқи аудиторлар.
  
• 
  Қуйида ушбу ҳисоботларнинг халқаро стандларга мос келувчи намуналарини келтирамиз(рақамлар шартли):
  

Баланс 2003 йил 31 декабрь
Воситалар
Айланма воситалар
Пул воситалари	1449
Бозордаги қимматбаҳо қоғозлар	246
Дебитор ҳисоблари (соф)	9944
Товар материал воситалари	10623
Пули тўланган харажатлар	389
Жами айланма маблағлар	22651
Асосий воситалар
Бино, иншоат, асбоб-ускуналар	26946
Жами амортизация йиғиндиси	-13534
Бино, иншоат, асбоб-ускуналар (соф)	13412
Инвестиция	1110

• 
  
• 
  

  Баланс 2003 йил 31 декабрь
  Воситалар
  Айланма воситалар
  Патент ва савдо белгиси	403
  Гудвил	663
  Жами воситалар	38239
  Капитал ва мажбуриятлар
  Қисқа муддатли мажбуриятлар
  Кредиторлар ҳисоблари	5602
  Банкга ссуда тўлаш	1000
  Жами мажбуриятлар	876
  Кутилаётган солиқ тўловлари	1541
  Узоқ муддатли қарзнинг жорий қисми	500
  Қисқа муддатли мажбурияталрнинг жами	9519
  Узоқ муддатли мажбуриятлар
  Узоқ муддатли қарзнинг қолдиғи	2000
  Фойда солиғининг кечиктирилган қисми	824
  Жами мажбуриятлар	12343
  Капитал
  Оддий акциялар	1000
  Бошқа тўланган ҳиссадорлик капитали	11256
  Жами тўланган ҳиссадорлик капитали	12256
  Тақсимланмаган фойда	13640
  Жами капитал	25896
  Жами мажбуриятлар ва капитал	38239

• 
  

ФОЙДА ҲИСОБОТИ
Товарларни сотишдан тушум	2200000
Сотилган товарларнинг таннархи	1300000
Умумий фойда	900000
Бошқарув ва сотиш харажаталри	420000
Амортизация харажаталри	150000
Солиқ ва кредит тўловларидан олдинги фойда	330000
Кредит қарз фоизлари тўловлари	90000
Солиқ тўлашдан олдинги фойда	240000
Солиқ тўлови	80000
Соф фойда	160000
Имтиёзли акциялар дивидентлари	10000
Тақсимланмаган фойда	150000
Муомаладаги акциялар сони	120000
Ҳар дона акцияга фойда	1,25

Юқоридаги молиявий ҳисоботлардан фойдаланиб, корхонанинг молиявий соғломлиги ҳақида хулоса қилинади. Молиявий таҳлилнинг биринчи босқичи ана шу ҳисоботлардан келиб чиқади.
Пул маблағлари тушуми ва харажати ҳисоботи ҳисобот даврида пул маблағларини бошқаришни характерлайди ва ҳисобот йилида ташкилотнинг пул тушумлари ва чиқимларини ҳисоблаш учун хизмат қилади. Баъзида бу ҳисобот ликвидлиликнинг ҳаракати ҳисоботи, пул маблағлари ҳаракати ҳисоботи деб ҳам юритилади.

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

ПУЛ маблағлари ҳаракати ҳисоботи

• 
  

  	Режалаштириш интервали тартиб рақами
  	1	2	…	n
  1. Ўз капиталининг кўпайиши
  2. Қарздорликнинг кўпайиши
  3. Жорий пассивларнинг кўпайиши
  4. Сотишдан олинган тушум
  5. Бошқа даромадлар
  Жами тушум
  1. Доимий активларнинг кўпайиши
  2. Жорий активларнинг кўпайиши
  3. Операцион харажатлар
  4. Кредитлар учун тўловлар
  5. Солиқлар
  6. Дивидендлар
  Жами чиқимлар
  Пул маблағлари баланси
  Пул маблағлари баланси ўсиб бориш тартибида

• 
  
• 
  Бундай ҳисоботни тайёрланиш зарурати шу билан изоҳланадики, фойда ва зарарлар, пул маблағларининг шу давридаги ҳаракати тўлиқ ҳисоботида акс эттирилмайди.
  
• 
  Баланс ҳисоботи бошқа ҳисоботлардан фарқли равишда корхонанинг маълум бир давр учун эмас, балки аниқ санадаги ҳолатини акс эттиради.
  
• 
  Баланс ҳисоботи ёки анъанавий бухгалтерия ҳисоботи маълум санада корхона ихтиёрида нималар борлиги ва унинг манбаларини кўрсатиб боради.
  
• 
  Лойиҳа амалиётида умумлаштирилган кўринишдаги балансдан фойдаланилади.
  
• 
  Кўрсатиб ўтилган ҳисобот шаклларидан фойдаланган ҳолда зарур молиявий коэффициентлар ҳисобланади ва йиллар бўйича бу коэффициентлар ўзгариши таҳлил қилиниб, муаммо ва заҳиралар аниқланади:
  
• 
  
• 
  Молиявий баҳолаш коэффициентлари
  
• 
  

  Кўрсаткичлар номи	Ҳисоблаш формуласи
  Молиявий ҳолатни баҳолаш
  1. Умумий (жорий) ликвидлилик коэффициенти	ЖА/ЖП
  2. Шу муддатдаги ликвидлилик коэффициенти	ЛА/ЖП
  3. Критик баҳолаш коэффициенти	(НП+ДҚ)/ҚММ
  4. Умумий тўлов қобилияти коэффициенти	ҚМ/УА