1. Ijtimoiy-iqtisodiy bashoratlashning umumiy tushunchalari va obhektlari

Reja:

• 1. Ijtimoiy-iqtisodiy bashoratlashning umumiy tushunchalari va obhektlari.
• 2. Bashoratlash usullari va ularning turlari.
• 3. Ekonometrik tenglamalar tizimi yordamida bashoratlash uslubiyoti.

Ijtimoiy-iqtisodiy bashoratlashning umumiy tushunchalari va obhektlari

• Bashorat - bu ehtimol yo’nalishlar, obhektlar va hodisalarning rivojlanishi natijalari. ‘rognozlash - bu obhektni rivojlantirish istiqbolini belgilab beradigan maxsus ilmiy tadqiqotlardir. ‘rognozlash nima bo’lishi mumkinligini ko’rsatib beradi; rejalashtirish - bo’lishi shart degan mahnoni bildiradi.

• Bashoratlash sohalari juda keng: geografik, geologik, ekologik, iqtisodiy, sotsial, tashqi-siyosiy, yuridik va h.k.
• Iqtisodiy bashoratlash - bu iqtisodiy qonunlarga ilmiy yondoshgan holda iqtisodiy tizimlarni ‘rognozlarini tuzish jarayonidir. Iqtisodiy tizimni boshqarish sxemasini quyidagicha ifodalash mumkin:

Avvalo iqtisodiy tizimni rivojlanishini maqsadi aniqlanadi. Quyidagi maqsadga kelajakda bo’lishi mumkin holatlari o’rganilib ‘rognoz qilinadi. Eng samarali tanlangan rivojlanish variantlari, kom’leks dasturlarni tuzilishiga informatsion baza sifatida qo’llanib, ‘rognoz qilingan holatga tizim erishish uchun, qanday tadbirlar amalga oshirilishi kerakligini dastur ko’rinishida tuzib olinadi

• Avvalo iqtisodiy tizimni rivojlanishini maqsadi aniqlanadi. Quyidagi maqsadga kelajakda bo’lishi mumkin holatlari o’rganilib ‘rognoz qilinadi. Eng samarali tanlangan rivojlanish variantlari, kom’leks dasturlarni tuzilishiga informatsion baza sifatida qo’llanib, ‘rognoz qilingan holatga tizim erishish uchun, qanday tadbirlar amalga oshirilishi kerakligini dastur ko’rinishida tuzib olinadi

Bashoratlash usullari va ularning turlari.

• Bashoratlashtirish masshtabiga ko’ra makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy bashoratlarga ajratiladi. Tuzilish intervali bo’yicha o’erativ, qisqa muddatli va uzoq muddatli bo’lishi mumkin.
• Qisqa muddatli bashoratda faqat miqdoriy o’zgarishlar ehtiborga olinadi. Uzoq muddatli bashorat ham miqdoriy, ham sifat o’zgarishlarga asoslangan bo’lib, o’z o’rnida o’rta muddatli va uzoq muddatli bo’lishi mumkin.