1. Фанга доир умумий тушунчалар, фаннинг мақсади ва вазифалари; Метрологиянинг ривожланиш тарихи, мақсад ва вазифалари; Асосий атама ва таърифлар

Ўлчаш воситасининг турлар
бир қийматли ўлчов — ўлчамнинг катталигини қайта тик- лайдиган ўлчов (масалан, 1 kg тароз тоши);
кўп қийматли ўлчов — турли ўлчамлардаги катталикни қайта тиклайдиган ўлчов (масалан, узунликнинг штрихли ўлчови).
Молла ва материаллар таркиби ва хусусиятлари стандарт намуналари ҳам ўлчовлар тоифасига киради. Улар модда (материал) таркибини ёки хоссасини тавсифловчи, бир ёки бундан ортиқ катталикларнинг қийматлари белгиланган модда (материал) намўнаси кўринишидаги, белгиланган тартибда тасдиқланган ўлчаш воситаси (ўлчов)дир. Стандарт намуналар метрологик вазифасига кўра бир қийматли ўлчов вазифасини бажаради. Булар ишчи эталонлар сифатида қўлланилиши мумкин. Стандарт намўнага мисол қилиб углеродли пўлатнинг таркибининг стандарт намўнасини кўрсатиш мумкин.
Ўлчаш ўзгартиргичи узатиш, кейинчалик ўзгартириш, ишлов бериш ва (ёки) сақлаш учун қулай, лекин кузатувчи бевосита идрок эга олмайдиган шаклдаги ўлчаш маълумоти сигналини ҳосил қилиш учун мўлжалланган ўлчаш восита- сидир. Ўлчаш ўзгартгичи ёки бирор ўлчаш асбобининг (ўлчаш тизимидаги ўлчаш ускунасининг) таркибига киради ёки бирор ўлчаш воситаси билан биргаликда қўлланилади.
Ўлчаш асбоби кузатувчи бевосита қабул қила оладиган шаклдаги ўлчаш маълумоти сигналини ҳосил қилишга мўлжалланган ўлчаш воситасидир. Ўлчанадиган катталик- нинг қийматларини индикациялаш даражаси бўйича ўлчаш асбоблари кўрсатувчи ва қайд қилувчи хилларга ажралади. Ўлчаш асбоблари ишлаш усулига қараб, интегралловчи ва жамловчи хилларга ажралади. Шунингдек, бевосита ўлчаш асбоблари ва қиёслаш асбоблари, узлуксиз ўлчаш ва рақамли ўлчаш асбоблари, ўзиёзар ва босма ўлчаш асбоблари бор.
Ўлчаш воситасида ўлчаш ахбороти сигналини ўзгартириш кетма кетлигини кўрсатувчи таркибий схема тури бўйича ўлчаш асбоблари бевосита ва таққословчи ўлчаш асбобларига бўлинади. Ўлчаш маълумотининг сигналини бир йўналишда, яъни тесҳари боғланишни қўлламасдан бир ёки бир неча марта ўзгартириш кўзда тутилган ўлчаш асбоби бевосита ўлчаш асбоби дейилади. Бевосита ўлчаш асбобининг таркибий схема 1.10-расмда берилган.

S₂,д₂ S₃,д₃ Sn,дn
Х ва Y— ўлчаш асбобининг кириш ва чиқиш катталиклари;
П₁П₂,... Пn — ўлчаш ахборотининг алоҳида ўзгартиргичлари;
Бевосита ўлчаш асбобининг таркибий схема
Келтирилган Ўлчаш асбобининг таркибий схемаси учун қуйидаги муносабатларни келтириш мумкин: