1. Фанга доир умумий тушунчалар, фаннинг мақсади ва вазифалари; Метрологиянинг ривожланиш тарихи, мақсад ва вазифалари; Асосий атама ва таърифлар

2. Меъёрий ҳужжатлар илмий-техникавий даражасини баҳолаш
Ўзбекистон Республикасининг «Стандартлаштириш тўғрисида»ги Қонуни 6-моддасида стандартлаштириш бўйича МҲларга қуйидаги талаблар белгиланган:
«Стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатлар ватанимиз ҳамда чет эл фан ва техникасининг замонавий ютуқларига асосланган ва Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ бўлиши лозим. Улар халқаро савдо-сотиқ учун ортиқча тўсқинликларни вужудга келтирмаслиги лозим.»
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 12 августдаги 410-сонли Қарори билан тасдиқланган «Ўзбекистон Республикасида стандартлар ва ўлчаш воситалари устидан давлат назорати тўғрисидаги Низом»да стан­дартлар ва ўлчаш воситалари устидан давлат назоратининг асосий вазифалари «ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш мақсадида фан ва техника ютуқларидан самарали фойдаланишга ёрдам бериш, илмий-техникавий тараққиётни жадаллаштириш, меҳнат самарадорлигини ўстириш, маҳсулотнинг техникавий даражаси ва сифатини ошириш»дан иборатлиги қайд этилган.
Юқорида қайд этилганлардан ҳамда мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг сифати ва рақобатбардошлигини таъминлаш мақсадидан келиб чиққан ҳолда, стандартлаштириш бўйича меъёрий ҳужжатларни илмий- техникавий даражасини баҳолаш процедурасини аҳамиятини алоҳида қайд этиш жоиз бўлади.
Раҳбарий ҳужжат O’z RH 51-077 — 1998 да кўрсатилганидек, меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий дара­жасини баҳолаш уларнинг халқаро, регионал, давлатлараро ва ривожланган давлатлар стандартлари талабларига мувофиқлигини аниқлашга қаратилган. Раҳбарий ҳужжатда бу жараёнга қуйидагича таъриф берилган:
«меъёрий ҳужжатларни илмий-техникавий даражасини баҳолаш — таккослаб баҳолаш асосида МҲнинг талабларини миллий ва чет давлатлар замонавий илмий-техникавий ютуқларига мувофиқлик даражасини аниқлаш». МҲлар ва уларнинг лойиҳалари, МҲларга ўзгартиришлар ва уларнинг лойиҳалари илмий-техникавий даражани баҳолашнинг объекти ҳисобланади.
Меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражасини баҳолаш.
Меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражасини баҳолаш уч босқичда олиб борилади:
- меъёрий ҳужжатларни баҳолашни ўтказишни ташкил этиш;
- меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражаси­ни баҳолаш;
- меъёрий ҳужжатларни баҳолаш натижасини расмийлаштириш.
Меъёрий ҳужжатлар даражаси уларни ишлаб чиқарувчилар, давлат бошқарув идоралари ва бошқа манфаатдор субъектлар томонидан ҳужжатни ишлаб чиқиш, O’z DSt 1.5 талабларига мувофиқ текшириш жараёнида ва ўзгартиришлар киритиш жараёнларида баҳоланади.
Меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражасини баҳолаш экспертизадан фарқ қилиб, баҳолаш маҳсулот тех­ник даражаси ва сифати харитаси (O’z DSt 2.116:1996*га мувофиқ) ҳамда МҲни таққослаш жадвали ёрдамида амалга оширилади.
МҲларда белгиланадиган кўрсаткичлар амалдаги қонунчилик, маҳсулотга тегишли давлатлараро ва давлат стан- дартлари талабларига мос бўлиши билан бирга, халқаро, регионал ва ривожланган мамлакатлар стандартларига асосланган истиқболли талабларни ҳам ўз ичига олиши мақсадга мувофиқ бўлади. Кўрсаткичларнинг маҳсулотга қўйилаётган вазифаси, унинг ишлатилиш шароити, кўрсаткич­ларнинг таркиби, хусусан, сифат кўрсатгичларидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.
Меъёрий ҳужжатларнинг илмий-техникавий даражасини баҳолашда, албатта солиштириладиган аналоглар тўғри танланишининг аҳамияти катта. Аналог сифатида биринчи навбатда, халқаро, регионал, давлатлараро ва ривожланган мамлакатлар стандартлари ҳамда халқаро ва чет давлатлар каталоглари, проспектлари, брендли маҳсулотлар техникавий паспортлари, фан-техника ютуқлари натижалари кўрилади.
(8.1)
ёки
Бунда, k_i — ҳар бир асосий кўрсаткичнинг нисбий қиймати;