1. Fan klassifikatsiyasini tuzish

18. “Burhoniddin Marg’inoniy va O’rta Osiyo fiqh maktabi” degan mavzusida imiy ma’ruza tayyorlash
Imom Burhonuddin Abul -hasan Ali ibn Abu Bakr ibn Abduljalil al-Farg’oniy al-Marg’inoniy 1123-yilda hozirgi Marg’ilon yaqinida, Rishton tumanida tug’ilgan, 11 97-yilda Samarqandda olamdan о’tgan Marg’inoniy о’z oilasi tarbiyasida о’sib, eng mashhur va iqtidorli olimlardan dars olib, yuksak iste‘dodi va izchil faoliyati tufayli hanafiy mazhabi bо’yicha buyuk faqih va mujtahid darajasiga kо’tarildi, shayxul-islom laqabiga sazovor bо’ldi. Uning fiqih ilmi bо’yicha bunday yuksak darajaga kо’tarilishi uchun quyidagi omillar sabab bо’ldi: Birinchidan, u oliy iste‘dod, о’tkir tafakkur egasi va ilmu fan shaydosi edi. Ilmga qiziqish uni uzoq safarlarga chorlab, о’sha davrning asosiy fanlarini о’zlashtirishi uchun imkon yaratib berdi. Ikkinchidan, u yashagan davr Sharq uyg’onish davrining birinchi bosqichi bо’lmish IX-XII asrlarga, ya‘ni О’rta Osiyoda jamiyat taraqqiyoti uchun fiqih (huquqshunoslik) ilmiga katta zarurat tug’ilgan bir davrga tо’g’ri keldi. Fiqh ilmi bо’yi cha u yozgan asarlar, ayniqsa, «hidoya» kitobi о’sha davr huquqiy muammolarini hal etishga qaratilgan edi. Uchinchidan, Marg’inoniyning Imomi A‘zam Abu Hanifa Numon Ibn Sobit asos solgan hanafiy mazhabi, ya‘ni huquqiy maktabiga mansubligi ham uning о’sib, kamolot chо’qqisiga kо’tarilishi uchun katta omil bо’ldi.
О’rta Osiyo olimlari IX asrdan boshlab, fiqih ilmining turli sohalariga chuqur kirib borib, juda ko’p asarlar yozishga muvaffaq bо’ldilar. Turk tadqiqotchi olimi Doktor Ziyo Yusuf Kovakji о’z ilmiy izlanishlaridan chiqargan xulosasiga kо’ra XI-XII asrlar (Qoraxoniylar davri)da Movarounnahr, ayniqsa О’zbekiston hududida 300 ta atoqli fiqh ilmi olimlari mavjud bо’lib, 350 dan kо’proq fiqhiy asar yozgan ekanlar. Ushbu fiqihiy asarlarning 98% hanafiy mazhabiga tegi shli bо’lgan ekan.
О’rta Osiyolik fiqihlarni quyidagi oltita: Buxoro, Marv, Samarkand, Nasaf, Farg’ona, Xorazm guruhlariga bо’lib о’rganishi mumkin. Islom huquqi shakllangandan keyin hanafiy mazhabi ta‘limoti bu о’lkada birinchi marta Muhammad Ibn Hasan Shayboniyning Atoqli shogirdlaridan biri Abu hafs Kabir Buxoriy (768 -832) orqali tarqatildi. U bir guruh buyuk faqihlar, jumladan о’z о’g’li Abu Hafs Sag’irni tarbiyalab, Buxoro shahrini fiqh ilmi markaziga aylantirdi.
О’zbekiston hududida fiqh ilmi va hanafiy mazhabi tarqalgan ikkinchi markaz Samarqand shahri edi. Mashhur faqih va muhaddis Abu Sulaymon Jо’zjoniyning shogirdi, imom Abu Mansur Moturidiyning birin chi ustozi Abu Bakr Jо’zjoniy hanafiy mazhabining atoqli vakili sifatida u shbu ta‘limotni tarqati shga katta ulush qо’shdi. IX asrdan boshlab shofe‘iy va hanbaliy mazhablari ham Xuroson va Movarounnahrga о’z nufuzini о’tkaza boshlagan. Shofe‘iy mazhabi Xuroson va Movarounnahrda katta e‘tibor qozonib Muham mad Ibn Ali al-Qaffol ash-Shoshiy (291-365 h.y.) va uning о’g’li Shayx Qosim Ibn Muhammad kabi buyuk faqihlar va Xoja Nizomulmulk kabi davlat arboblari himo yasida О’rta Osiyoda tarqalgan bо’lsa ham zamon о’tishi bilan raqobat maydonida о’z о’rnini hanafiy mazhabiga bо’shatib berdi.