1. Dunyoqаrаsh tushunchаsi

178. Yuksak axloqni tarbiyalashda texnologiyaning ijobiy va salbiy ta'sirini misollar orqali izohlab bering.. Tayanch atamalar: texnogen sivilizatsiya, nanotexnologiya, internet madaniyati, axborot olish huquqi

Buning uchun global texnogen sivilizasiya talablari asosida: 1)dunyoning tur li mamlakatlarida ma’naviy-madaniyatni rivojlantirishga mutasaddi xalkaro ijtimoiy-siyosiy institutlar faoliyatini integrasiyalashtirish; 2)davlatlarning madaniyat soxdsi- dagi milliy dasturlarini, strategik vazifalarini muvofiklash- tirish; 3)ijtimoiy, ikdisodiy va siyosiy jarayonlarni inson- parvarlashtirish; 4) insoniyatning ma’naviy-madaniyati tarixiy tajribalarini umumlashtish va xalkaro trasformasiyasini yulga kuyish kerak.

Yangi shakllangan “an’anaviy jamiyat”, “fukarolik jamiyati”, “texnogen sivilizasiya”, “inkiroz sindromi” va boshka tushunchalar mazmunini, shaklini “mentol idvptifikainyalashtirish”, ya’ni ijtimoiy tarakkiyotning muayyan yunalishlarini: geoijtimoiy, iktisodiy, etno-demografik, siyosiy, madaniy jarayonlar kontekstida konkretlashtirish, jamiyat xakidagi tasavvurlar kompleksligini ta’minlash imkoniyatidir.Shuning uchun texnogen, texnotron sivilizasiya rivojlanishining XX asr bosщchidan boshlab, jaxon falsafiy, badiiy adabiyotlarda, uning ta’sirida shakllangan badiiy (ba’zan inkilobchilar, yoki ularning aksi bulgan obivatellar - passivlar, lok;aydlar) obrazini yaratish ustuvor mavzuga aylandi. Bu ^akda maxsus falsafiy munozaralar boshlandi. Bunga misol tarik;asida pragmatizm, neopozitivizm falsafiy yunalishlari faoliyatini, milliy ozodlikni (pinxona yoki ochik;) targib kiluvchi xarakatlarni yoki, ularning nazariy asoslariga doyr Martin Xaydeggerning Yevropa nigilizmi tugrisidagi ma’ruzalarini keltirish mumkin.Aslida bu xarakatlar, kaysidir ma’noda, texnologik sivi- lizasiyaga asoslangan jamiyatning inson ma’naviyatiga ta’siri natijasi edi. Xozirgi kunda esa, texnologik sivilizasiyaning “global axborot maydoni” vujudga kelishi, insonga “axborot bosimi” kuchayishi bilan, kelajakda jamiyat ijtimoiy, iktisodiy, siyosiy, ekologik, ma’naviy-madaniy rivojlanish tendensiyasini belgilaydigan omillar kompleksini aniklashni kiyinlashtirmokda.Ayniksa, texnogen sivilizasiyaning biosfera ekologik muvozanatiga, inson ma’naviyatiga ta’siri masalasida bir-biriga mukobnl (lekin, xar biri uzicha xakikatlikka davogar): optmistik, pessimistik, skeptik, alarmistik, fatalistik va boshka xususiy- falsafiy ta’limotlar, nazariyalar shakllanmokda. Ularning futurologik konsensiyalari asosida insoniyat sivilizasiyasi rivojlanish (ijobiy-progressiv, salbiy-regressiv) tendensisiga muayyan determinlashtiruvchi omillar kontekstida baxolash xos.

Texnika rivojlanishi insoniyat tarixi bilan chambarchas boglik. Texnika uzining bugungi xщatiga kelgunga kadar kup vakt utdi. XVII-XVIII asrda KU^L mexnati urnini (Yevropada) mashina bajaradigan davr boshlandi. Ustalar urnini injener (muxandis)lar egallay boshladi.Texnika uzgarishi bilan uning mazmuni xam uzgarib bormokda. XVII-XVIII asrda texnnkaning rivojlanishi uchun asosiy zamin yaratildi. Birinchi boskichda texnika kul mexnatiga asoslandi. Birok, mashina davrida texnika mexanizasiyalashdi. Texnika odamdan ajraldi, lekin u xdmisha odam bilan yonma-yon mavjud buladi. Texnikaning rivojlanishi ayniksa tabiat fanlari bilan chambarchas boglikdir.Texnikaning ilmiylashib borishi natijasida fan — texnika- ning uzaro alokasi uzining uchinchi boskichiga kutarildi va fan va texnikaning yangi integrasiyasi vujudga keldi.Fandan olingan natija bilan texnikadan olingan natija muxim jixati bilan fark kiladi. Fandan farkli ularok texnika yutugi jamiyat taravdiyotiga bevosita ta’sir etadi. Lekin fan va texnika urtasidagi farklar, ular urtasidagi uzviy boglivda xalakit bermaydi.Texnika san’ati inson tomonidan boiщariladi. Texnikada asosiy masala tabiatdan foydalanishdir. Bugun tabiat ustidan xukmronlik kilish yulidan bormay, tabiat xolatini buzmasdan ish yuritish lozim.Zamonaviy texnika tarakkiyoti va uning muvaffakkiyatlari ikki xil sosial okibatlarni tugdirmokda. 1 .Texnikasiz insoniyat tarakkiyotini tasavvur kilish kiyin bulsa; 2.Texnika salbiy okibatlarga, dunyoni buzishga, fojiali okibatga olib kelmokda.Texnika ishsizlikni tugdirmokda, xususiy transportning kupayishi ekologik vaziyatni chigallashtirmokda, shovkii-suronlar insonga salbiy ta’sir kilmokda, atrof-muxit texnika tarakkiyoti natijasida keskin yomonlashib, insoniyat