1. Dasturiy ta’minot xususiyati

TARMOQ UCHUN DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI.
Global kompyuter tarmog'i - Internetning zamonaviy dunyoga ta'siri tarixiy analoglarga ega emas. Bugungi kun inson hayotining hamma sohalariga elektron kirib kelishi davrining boshlanishi, bu faqat marketing kampaniyasidan ko'proq narsa, bu yangi falsafaning asosi va yangi biznes strategiyasidir.
Reklama mahsulotlarini yoki xizmatlarini ko'rsatish nuqtai nazaridan Internet eng muhim manbadir. Aksariyat zamonaviy odamlar Internetdan eng maqbul axborot manbai sifatida foydalanadilar.
Web-texnologiyalar axborot bilan ishlash va umuman kompyuter bilan ishlash g'oyasini butunlay o'zgartirdi. Kompyuter texnologiyalari rivojlanishining an'anaviy parametrlari - ishlash, tarmoqli kengligi, xotira hajmi inson interfeysi tizimining asosiy negizini hisobga olmadi. Axborot tizimining insoniy ta'sir o'tkazishning eskirgan mexanizmi yangi texnologiyalarni joriy etishni to'xtatdi va ulardan foydalanishning afzalliklarini kamaytirdi. Faqat inson va kompyuter o'rtasidagi interfeys oddiy odam tomonidan his qilishning tabiiyligiga soddalashtirilganda, keyinchalik hisoblash texnologiyasining imkoniyatlari doirasida misli ko'rilmagan portlash sodir bo'ldi.
Web-saytlar yaratish Internet resurslarini rivojlantirish uchun eng muhim texnologiyalardan biridir. Yaxshi sayt, barcha foydali ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, kunduzning har qanday vaqtida ishlaydigan tijorat kompaniyasining va ta'lim muassasasining eng yaxshi biznes kartasidir.
Kichik biznes subyektlariga ularning maqsadlariga muvofiqligini ta'minlash bo'yicha axborotni qo'llab-quvvatlashni ta'minlaydigan bir qator saytlar, shuningdek, ishlab chiqish vositalarini tanlashning to'g'riligini tahlil qilgach, quyidagi xarakterli kamchiliklarni aniqlash mumkin:

1. 
   saytni psixofizikaviy talablarga mos kelmasligi, bu esa charchoqni kuchaytirishi yoki shikastlanishiga olib keladi;
   
2. 
   animatsion, grafik tasvirlar va semantik yukni o'z ichiga olmaydigan video qismlarga qiziqish avtomatik ravishda web-saytga potensial tashrif buyuruvchilar soni kamayib ketishiga olib keladi, chunki u Internet-ulanishning tarmoqli kengligi talablarini va transport hajmini oshiradi;
   
3. 
   ortiqchalik yoki ma'lumotlarning yetishmasligi;
   
4. 
   tayyor mahsulot narxining asossiz ko'payishiga olib keladigan ishlab chiqarish vositalarini noto'g'ri tanlash.
   

Shunday qilib, monitor ekranida taqdim etilgan matn va grafik ma'lumotlarga taqdim etilgan saytni rivojlantirish vositalari va tillarining funksionalligi aniq vazifa hisoblanadi.

Bundan tashqari, bugungi kunda onlayn foydalanuvchilar soni 500 milliondan ortiq kishiga baholanmoqda, foydalanuvchilarning e'tiborini jalb qilish va saqlashga yordam berishi mumkin bo'lgan yangi texnologiyalarni qo'llash usullarini qidirishimiz kerak.

Ushbu maqsadga erishish uchun bir qator vazifalarni hal qilish kerak:

• 
  asosiy mijoz texnologiyalarini ko'rib chiqish;
  
• 
  web-ilovalarni ishlab chiqish uchun dasturlash tillaridan foydalanishni aniqlash;
  
• 
  web-ilovalarni yaratish uchun muhitning funksionalligini tahlil qilish.
  

146.
Zamonaviy dasturlash tillari

Tayanch iboralar:quyi,o’rta,yuqori darajali
dasturlash tillari
Dasturlash tillari, ularning turlari va asoslari
Kompyuterda dasturlash bu – kompyuter mikroprotsessori uchun turli buyruqlar berish, qachon, qayerda nimani o'zgartirish va nimalarni kiritish yoki chiqarish haqida buyruqlar berishdir. Ushbu maqolada, qanday dasturlash tillari borligi, eng keng tarqalgan dasturlash tillari va ularning farqi. Hamda, Dasturlashni o'rganish yo'llari haqida suhbatlashamiz Kompyuter dunyosida ko'plab dasturlash tillari mavjud bo'lib, dasturlash va unga qiziquvchilar soni ortib bormoqda. Bir xil turdagi ishni bajaradigan dasturlarni Basic, Pascal, Ci va boshqa tillarda yozish mumkin. Pascal, Fortran va Kobol tillari universal tillar hisoblanadi, Ci va Assembler tillari mashi tiliga ancha yaqin tillar bo'lib, quyi yoki o'rta darajali tillardir. Algoritmik til inson tillariga qanchalik yaqin bo'lsa, u tilga yuqori darajali til deyiladi. Mashina tili esa eng pastki darajali tildir. Mashina tili bu sonlardan iboratdir, Masalan: 010110100010101 Dasturlash tillari 2 ta katta guruhlarga bo'linadi, Quyi va Yuqori darajali dasturlash tili. Quyi darajali dasturlash tili ancha murakkab bo'lib ular juda maxsus sohalarda ishlatiladi va ularning mutaxassislari ham juda kam. Chunki quyi dasturlash tillari (masalan: assembler) ko'pincha miktoprotsessorlar bilan ishlashda kerak bo'lishi mumkin. Odatda turli dasturlash ishlari uchun yuqori darajali dasturlash tilidan keng foydalaniladi. EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) endi yuzaga kelgan paytda programma tuzishda, faqat mashina tillarida, ya'ni sonlar yordamida EHM bajarishi kerak bo'lgan amallarning kodlarida kiritilgan. Bu holda mashina uchun tushinarli sanoq, sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq sistemalari bo'lgan. Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida kiritilgan. Yuqori darajali dasturlashda, mashina tillariga qaraganda mashinaga moslashgan (yo'naltirilgan) belgili kodlardagi tillar hisoblanadi. Belgilar kodlashtirilgan tillarning asosiy tamoyillari shundaki, unda mashina kodlari ularga mos belgilar bilan belgilanadi, hamda xotirani avtomatik taqsimlash va xatolarni tashhis qilish kiritilgan. Bunday mashina moslashgan til - ASSEMBLER tili nomini oldi. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. Ko'p ishlatiladigan dasturlash tillari. Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga "tushunarli" tilda yoziladi. Ingliz tilini yaxshi biluvchilar programma kodini qiynalmasdan tushunishlari mumkin. Bu guruhga Fortran, Algol, C, Pascal, Cobol va h.k. tillar kiradi(ko`pchiligi hozirda deyarli qo`llanilmaydi). Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to hozirgi zamonaviy tillargacha ishlatish mumkin. Lekin, hozirgi web texnologiya orqali ishlaydigan tillarda(PHP, ASP.NET, JSP) bunday dasturlar tuzilmaydi. Chunki bunday dasturlarning ishlashi uchun yana bir amaliy dastur ishlab turishi kerak. Hozirda, amaliy dasturlar, asosan, Visual C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java, Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. Buning asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning ko`pligi, interfeysining tushunarliligi va h.k. Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir dastur tuzishi oson kechadi. Lekin, Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha keyin biladi(komponentlarning ko`pligi va API funksiyalari dasturda ko`rsatilmasligi uchun). Yana bir tarafi, Delphi(Pascal) operativ xotirani tejashga kelganda ancha oqsaydi. Unda o`zgaruvchilarni oldindan e'lon qilib qo`yish evaziga ishlatilmaydigan o`zgaruvchilar va massivlar ham joy olib turadi. Eng keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft Visual C++ tilidir. Ko`pchilik dasturlar hozirda shu tilda tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-подобный) tillar hozirda dasturlashda yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning asosida C yotadi. Bundan tashqari, Turli komputer o'yinlari tuzishda yoki kichik hajmdagi dasturlar tayyorlashda LUA script yoki JavaScript tillari ham keng ishlatilmoqda. Biz sizga xozirgi kunda keng tarqalgan desktop dasturlashda ishlatiladigan dasturlash tillaridan bazilari haqida aytib o'tamiz: Delphi (talaff. délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʻllanilayotgan shu nomga ega bulgan
147.
Zamonaviy dasturlash texnologiyalari
Tayanch iboralar:dasturlash
texnologiyalari,desktop, web, mobil ilovalari.


Dasturlash – kompyuterlar va boshqa mikroprosersorli elektron mashinalar uchun dasturlar tuzish, sinash va o`zgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi.
Ko'p ishlatiladigan dasturlash tillari.
Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga "tushunarli" tilda yoziladi. Ingliz tilini yaxshi biluvchilar programma kodini qiynalmasdan tushunishlari mumkin. Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to hozirgi zamonaviy tillargacha ishlatish mumkin. Lekin, hozirgi web texnologiya orqali ishlaydigan tillarda(PHP, ASP.NET, JSP) bunday dasturlar tuzilmaydi. Chunki bunday dasturlarning ishlashi uchun yana bir amaliy dastur ishlab turishi kerak.
Hozirda, amaliy dasturlar, asosan, Visual C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java, Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. Buning asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning ko`pligi, interfeysining tushunarliligi va h.k. Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir dastur tuzishi oson kechadi. Lekin, Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha keyin biladi(komponentlarning ko`pligi va API funksiyalari dasturda ko`rsatilmasligi uchun). Eng keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft Visual C++ tilidir. Ko`pchilik dasturlar hozirda shu tilda tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-podobnыy) tillar hozirda dasturlashda yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning asosida C yotadi.
Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri bo'lib unda korporativ darajadagi mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish mumkin.
Java Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlash(OOP-object oriented programming) tili va u C++ ga ancha o'xshash.Eng ko'p yo'l qo'yildigan xatolarga sabab bo'luvchi qismalari olib tashlanib, Java dasturlash tili ancha soddalashtirildi. Java kod yozilgan fayllar(*.java bilan nihoyalanuvchi) kompilatsiyadan keyin bayt kod(bytecode) ga o'tadi va bu bayt kod interpretator tomonidan o'qib
yurgizdiriladi.
C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar uchun mo`ljallangan dasturlash tili. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM o`yinlarini, kundalik ehtiyojda qo`llaniladigan dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda qo`llaniladi.
Internet. Web Server. Web dasturlash vositalari (tillari).
PHP dasturlash tili yordamida sayt yaratish uchun avvalo o'z shaxsiy komputeringizda Virtual server o'rnatishingiz lozim. Masalan Denwer, yoki XAMPP yoki WAMPP Brauzeringiz o'zi tushunadigan tilda kelgan sayt kodlarini natijasini ekraningizda sizga ko'rsatib beradi va siz tayyor saytni ko'rasiz. Demak, agar web dasturlash bilan shug'ullanaman deydigan bo'lsangiz, minimum: HTML, CSS, JavaScript, PHP, MySQL larni bilishingiz kerak ekan.
148.
Dasturiy injiniring jarayonlari-Asosiy
jarayonlar
Tayanch iboralar: rejalashtirish, dastur tuzish,
xujjatlashtirish.


Loyihani rejalashtirish.
14Dasturiy loyihalar menejerlari uchun aniq standart vazifalar tasnifini keltirish mushkul.chunki menejerlarning ishlari tashkilotlar hamda dasturiy mahsulotlarning ishlab chiqishiga qarab o’zgaradi.