Matematik model tizimni matematik izohlash uchun ishlatiluvchi abstrakt model boʻlib, maʼlum bir hodisa va jarayonni matematik formula va bogʻlanishlar orqali tushuntirib beradi. Bu modellarning eng sodda korinishi chiziqli regressiya formulalari bolib, ular {\displaystyle y=b_{0}+b_{1}x} koʻrinishida namoyon boʻladi. Matematik model - matematik timsollar, belgilar va hodisalar sinfining taxminan namunasi, bayoni. Obyektiv dunyo hodisalarini toʻliq aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin emas, lekin istalgan aniqlikda toʻgʻri aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin. Matematik model 4 bosqichga boʻlinadi: modelning asosiy obyektlarini bogʻlovchi qonunlarni shakllantirish; Matematik model olib keladigan matematik masalalarni yechish; modelning nazariyaga mos kelishini aniqlash, modelni tahlil qilish va takomillashtirish. Matematik modelning klassik namunalaridan biri suyuqlik harakatini oʻrganishdir. Dastlab, 18-asrda suyuqlik qisilmaydigan bir jinsli, faqat massa va energiya saqlanishi qonuniga boʻysunadigan modda ("ideal qisilmaydigan suyuqlik") deb olingan. Shularga asoslanib qurilgan Matematik modelda suyuqlik harakati maxsus differensial tenglamalar bilan ifodalangan. Keyinchalik bu Matematik model takomillashtirilib, suyuqlikning qisiluvchanligi, yopishqoqligi, molekulyar tuzilishi, uyurma hosil boʻlishi, issikdik, elektr va boshqa taʼsirlar hisobiga olingan differensial tenglamalari tuzilgan. Matematik model fizika, astronomiya, biol., iqtisodiyot, tibbiyot va boshqa sohalarda asosiy tadqiqot usuli hisoblanadi. Matematik modelni tahlil qilish o`rganilayotgan hodisaning mohiyatiga singish imkoniyatini beradi.
141.Matematik modellashtirishning tibbiyotda tutgan o`rni (Javobni misollarda tushuntiring).
Bir qarashda tibbiyot va matematika inson faoliyatining bir-biriga mos kelmaydigan sohalaridek tuyulishi mumkin. Matematika, tan olish kerak, kimyo, fizika, astronomiya, iqtisod, sotsiologiya va boshqa ko’plab fanlarning muammolarini hal qiluvchi barcha fanlarning “qirolichasi” dir. Uzoq vaqt davomida tibbiyot matematika bilan "parallel" rivojlanib, amalda rasmiylashtirilmagan fan bo’lib qoldi va shu bilan "tibbiyot - bu san’at" ekanligini tasdiqladi.
Asosiy muammo shundaki, umumiy salomatlik mezonlari yo’q va ma’lum bir bemor uchun ko’rsatkichlar to’plami (u o’zini qulay his qiladigan holatlar) boshqasi uchun bir xil ko’rsatkichlardan sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Ko’pincha shifokorlar bemorga yordam berish uchun tibbiy atamalarda tuzilgan umumiy muammolarga duch kelishadi, ular hal qilish uchun tayyor masala va tenglamalarni keltirmaydi.
To’g’ri qo’llanilganda, matematik yondashuv oddiy aqlga asoslangan yondashuvdan sezilarli darajada farq qilmaydi. Matematik usullar shunchaki aniqroq bo’lib, aniqroq formulalar va kengroq tushunchalar to’plamini qo’llaydi, lekin oxir-oqibat ular oddiy og’zaki fikrlashdan tashqariga chiqsa ham, mos bo’lishi kerak.
Muammoni qo’yish bosqichi ko’p vaqt talab qilishi va ko’p vaqt talab qilishi mumkin va ko’pincha deyarli yechim olinmaguncha davom etadi. Lekin aynan o’z metodologiyasiga ko’ra bir-biridan farq qiluvchi ikki fanning vakillari bo’lgan matematiklar va shifokorlarning muammosiga turlicha qarashlari natijaga erishishga yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |