1-dars Sana: Mavzu: Jismlarning elektrlanishi Darsning maqsadi

3. Yangi mavzu bayoni:

So'ngra, magnit strelkasi, doimiy magnitlar bilan tajriba namoyishlar ko'rsatiladi. Bu tajribalar darslikdagi 61, 62-rasmlarda keltirilgan.

Doimiy magnitlarning temir va uning birikmalari bilan ham ta'sirlashishlari ko'rsatib o'tiladi.

Magnit strelkasini doimiy ravishda shimoliy tomonga qarab turishini namoyish qilib, o'quvchilarga savol tashlanadi.

Nima sababdan magnit strelkasi bir tomonga qarab turadi?

O'quvchilar boshlang'ich geografiya kursi, tabiatshunoslik fanlaridan magnitlar haqida qisman eshitganliklari sababli, Yerning ulkan magnit ekanligi unda ham Shimoliy va Janubiy qutblari borligi aytiladi. Darslikda bu qutblarning geografik koordinatalari keltirilgan.

Yerning magnit qutb­lari, geografik qutblari bilan ustma-ust tushmasligi aytiladi.

«Magnit» so'zi Kichik Osiyodagi qadimiy Magnesiya shahri nomidan kelib chiqqan. Bu yerda topilgan temirni tortuvchi toshni «magnesiya toshi» deb atashgan.

Buyuk yurtdoshimiz Abu Rayhon Beruniy (973-1047) o'z asarlarida magnitni “Ohanrabo” - “temirni tortuvchi”- deb atagan. Beruniy qum aralash oltin zarralari orasidan temir zarralarini ajratib olishda magnitdan foydalanilishi haqida yozib qoldirgan. U magnitning bir xil nomli qutblari o'zaro itarilishi, turli qutblari esa tortilishi, magnitga ishqalangan po'lat ham magnitlanib qolishini tajriba orqali asoslab bergan.

Hozirgi paytda elektrotexnika va radiotexnikada, asosan, sun'iy magnitlar qo'llaniladi.

Tabiiy magnit uzoq vaqt ta'sir ettirilganda magnitlangan po'lat boiaklari sun’iу magnitlar deb ataladi.

Sun'iy magnitlarning xossalari tabiiy magnitlarning xossalari kabi bo'ladi. Tabiiy va sun'iy magnitlarning barchasi doimiy magnitlardir.

O'zining magnitlangan holatini uzoq vaqt yo'qotmaydigan jism doimiy magnit yoki oddiygina qilib magnit deb ataladi.