1-dars. Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Kelgusi rejalar:

O'qituvchi: Pedagogik texnologiyalarni o'zlashtirish va darsda tatbiq etish, takomillashtirish, o'z ustida ishlash. Pedagogik mahoratni oshirish. O'quvchi: Mustaqil ishlashni o'rganadi. O'z fikrini ravon bayon qila oladi. O'rganilgan mavzu asosida qo'shimcha materiallar izlaydi, ularni o'rganadi. Do'stona muhitda, hamkorlikda ishlash ko'nikmasi shakllanadi.

Darsning borishi:

O'qituvchi uy vazifasini tekshirib baholagach, quyidagi matn asosida lug'at diktant o'tkazadi.

Lug'at diktant uchun so'zlar:

shaharlik, yuvuqsiz, yugurik, yuzma-yuz, shukuhli, shuursiz, shuhrat-parasl, shovullamoq, shogifd, sehfgor, raqqosa, rahmdil.

Diktantni bir o'quvchi yozuv (taxtasiga, qolgan o'quvchilar daftarlariga yozadi, o'qituvchi yozuv taxtasidagi so'zlarni tekshirib, o'quvchilariiing xatolarini ko'rsaladi, Lining yuzaga kelish sabablarini tushuntiradl va bartaraf etish yuzasidan topshiriqlar beradi. Boshqa o'quvchilar yozuv taxtasi asosida o'z yozganlarini tekshiradilar. Shu tarzda ularni o'z-o'zinl tekshirish, baholash, xulosa chiqarishga odatlantiriladi. So'ng mazkur so'zlar asosida gaplar tuzdiriladi: Yuvuqsiz yurish aqlli bolalar uchun uyatdir. Odamlar yuzma-yuz kelganda bir-birlariga salom berishlari lozim kabi. O'qituvchi mazkur gaplar asosida o'quvchilarga toza yurish, salomlashish odobi yuzasidan tarbiya beradi.

O'qituvchi darsda izchillikni ta'minlash uchun lug'at diktantdagi so'zlarni asos va qo'shimchalarga ajratish mashqini bajartiradi: shahar­lik,axloqsizkabi.

So'ngra yuqorida orttirilgan tajriba asosida topshiriqda berilgan oqla, gulchl, gullii, gullar kabi so'zlarni ma'noli qismlarga ajratadilar haindama'nolarlardagi farqlarni izohlaydilar.

Namuna: oq + la — oqlaso'zida oqasosiga –la qo'shimchasining qo'shilishi bilan "oq rangga kirit"ma'nosidagi yangi ma'noli so'z yasalgan.

Gullar so'zida esa gul asosiga qo'shilgan -lar asos ma'nosidan boshqa yangi ma'no yasamaydi, balki gulning birdan ortiq ekanligini, ko'pligini bildiradi. Shunday tahlillar asosida qo'shimchalar ma'no va vazifasiga ko'ra quyidagi ikki turga bo'linishi aytiladi:

1 so'z yasovchi qo'shimchalar;

2 shakl yasovchi qo 'shimchalar.

Ko'rgazma asosida ularning har biriga ta'rif beriladi.