1-dars. Mavzu: atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarni pog’ona va pog’onachalarda joylashuvi. Darsning maqsadi: Ta’limiy

V.Tashkily qism;

a)Salomlashish

b)Yo’qlama

c)Siyosiy daqiqa

VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.

V Yangi mavzu bayoni

Kimyoviy reaksiya - zarrachalar (molekula, atom, ionlar) dan yangi zarrachalar hosil bo‘lishidir. Ba’zi bir kimyoviy reaksiyalar juda tez sodir bo‘ladi, boshqalari esa sekin borganligi tufayli bir necha soat yoki bir necha kun davom etishi mumkin. Juda tez boruvchi reaksiyalar ko‘pincha portlash bilan boradi. Poroxning yonishi, ichki yonuv dvigateli silindrida 15:1 nisbatda aralashtirilgan havo va benzin (mos ravishda)ning yonishi juda tez boruvchi reaksiyalarga misol bo‘la oladi. Bariy xlorid va sulfat kislotasining eritma­lari aralashtirilganda ham oq cho‘kma juda tez fursatda hosil bo‘ladi.

BaCl2 + H2SO4 ► BaSO₄y + 2HCl

Temir korroziyasi juda sekin kechadi.

4Fe + 6H₂O + 3O₂ ►4Fe(OH)₃

Uning mahsulotini ko‘rish uchun ancha uzoq vaqt kutish kerak.

Reaksiyaning o‘rtacha tezligi - bu reaksiyaga kirishayotgan moddalarning yoki reaksiya natijasida hosil bo‘layotgan mahsulotning konsentratsiyasini ma’lum vaqt birligi ichida o‘zgarishidir. Reaksiya o‘rtacha tezligini aniqlash- da quyidagi formula qo‘llaniladi.

С₁ - reaksiya boshlanishidan oldingi moddaning konsentratsiyasi (mol//)

C₂ - reaksiya tugagandan keyingi moddaning konsentratsiyasi (mol//) t₁ - reaksiya boshlanishidan oldingi vaqt t₁ - reaksiya tugagandan keyingi vaqt и - reaksiyaning o‘rtacha tezligi yoki

л С - biror-bir moddaning konsentratsiyalarini (ma‘lum vaqt oralig‘idagi) orasidagi tafovut (mol//)

At - reaksiyani amalga oshirish uchun sarflangan vaqt (minut, sekund, soat) и - reaksiyaning o‘rtacha tezligi (mol// • sekund, mol// • minut, mol// • soat)

Modda miqdorining hajmga bo‘lgan nisbati molyar konsentratsiyani ifodalaydi.

дС - biror-bir moddaning konsentratsiyalarini (ma’lum vaqt oralig‘idagi) orasidagi tafovut (mol/l)

д n - biror-bir moddaning taiqdorlari (ma’lum vaqt oralig‘idagi) orasidagi tafovut (mol)

V- reaksiya o‘tkazilgan idish hajmi (l)

Shu formulani hisobga olsak, kimyoviy reaksiyalarni o‘rtacha tezligini aniqlash formulasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

A
u=-^—

V*At
n - biror-bir moddaning miqdorlari (ma’lum vaqt oralig‘idagi) orasidagi tafovut (mol)

V- reaksiya o‘tkazilgan idish hajmi (l)

A t - reaksiyani amalga oshirish uchun sarflangan vaqt (minut, sekund, soat) u- reaksiyaning o‘rtacha tezligi (mol/l -sekund, mol/l • minut, mol/l • soat)

Kimyoda reaksiya tezligi “mol/litnminut” yoki “mol/litnsekund” birlik- larida o‘lchanadi.

Reaksiya tezligini aniqlash uchun: 1) reaksiyada necha mol modda hosil bo‘lishini yoki sarflanishini bilish kerak; 2) reaksiya qancha vaqt davom etishini bilish kerak; 3) reaksiya o‘tkaziladigan idish hajmini bilish kerak.

VIII.Yangi mavzuni mustahkamlash: Klaster, aqliy hujum usulidan foydalanish.

IX.Uyga vazifa: savollarga javob berish

47 -dars Masalalar yechish