1-bosqish magistranti Rajabova Feruza

Bosma OAV
1-bosqish magistranti
Rajabova Feruza
Variant 11.
1. Ilmiy yo'nalish. Ilmiy muammo, ilmiy mavzu.
2. Tajriba o‘tkazish.
1
Inson faoliyatining har qanday sohasidan ilm, ilmiy ish davom etadigan maqsadlari, vositalari, motivlari va shartlari bilan ajralib turadi. Agar ilm-fanning maqsadi haqiqatni anglash bo'lsa, unda uning usuli ilmiy tadqiqotdir.
Ilmiy izlanishlar tarkibi
Amaliy fanlar sohasida olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar ilmiy tadqiqotlar tarkibini tashkil etuvchi bir qator bosqichlarni o'tkazadi. Ilmiy izlanishlar ettita asosiy bosqichni o'z ichiga oladi.
1. Muammoni bayonoti. Sahna nafaqat ilmiy tadqiqotlar vazifasini aniq, aniq, aniq, aniq ifodalashda ham muhimdir. Tadqiqotning vazifasini to'g'ri shakllantirish juda muhim, uning muvaffaqiyatli natijalari sezilarli darajada bog'liqdir.
2. Gipotezani harakati va oqlashi. Aksariyat hollarda ishchi farovonlikni ishlab chiqarish kollejni o'rganish va tanqidiy tahlil qilish muammosi asosida amalga oshiriladi, gipoteza bir nechta variantlar bo'lishi mumkin, ular eng mosni tanlaydilar. qolgan variantlar. Gipotezani aniqlashtirish uchun, ba'zida o'qishda ob'ektni o'rganish uchun oldindan tajriba mavjud.
3. nazariy o'rganish. Amaliy texnik tadqiqotlarda nazariy tadqiqotlar, namunalarni tahlil qilish va sintez qilish, shuningdek, matematika apparati, nazariy mexanikasi va boshqa noma'lum, naqshlar yordamida foydalanishda.
Muammoni shakllantirish
Ilmiy muammoni shakllantirishsiz ilmiy tadqiqotlar olib bo'lmaydi. Muammo- bu o'rganishni talab qiladigan murakkab nazariy yoki amaliy savol, ruxsatnomalarni, ruxsat beradi; Bu o'rganilishi kerak bo'lgan vazifa. Shunday qilib, muammo shundaki, ilm-fan va jamiyat ehtiyojlarini rivojlantirishda paydo bo'lganligi ma'lum emas.
Muammolar noldan kelib chiqmaydi, ular har doim ilgari olingan natijalardan o'sadi. Har qanday muammoda ikkita uzviy bog'liq bo'lgan ikkita element mavjud: yangi bo'lmagan narsalar to'g'risida ob'ektiv bilimlar va yangi naqsh olish imkoniyatining maqsadi tubdan yangi usul. amaliy qo'llanma Ilgari bilim olgan. Bu yangi bilimlar zarur deb taxmin qilinadi.
Muammolarni shakllantirishda uchta bosqich mavjud: qidirish, aslida muammoni o'rnatish va joylashtirish.
Muammoni qidirish. Ko'plab ilmiy va texnik muammolar, ular sirtda, qidiruvni talab qilmasdan turibdi. Ular amalga oshiriladigan qarama-qarshilikni hal qilish uchun yo'llarni aniqlash va yangi vositalar topishlari kerak bo'lgan ijtimoiy tartibni olishadi.
Muammoni shakllantirish. Bilasizmi, muammoni to'g'ri etkazish, shuningdek, o'qish chegaralarini belgilash va shunga mos ravishda, eng muhimi, juda uzoqdir har bir aniq ish uchun shaxs. Biroq, muammolarni shakllantirishning to'rtta "qoidalari" ning to'rtta "qoidalari" mavjud.
1. Yangi kundan ma'lum bo'lgan qat'iy cheklov. Muammoni qilish uchun siz ushbu sohada ilm-fan va texnologiyalarning so'nggi yutuqlarini yaxshi bilishingiz va avvalroq hal qilingan muammoni hal qilmaslik uchun siz ushbu sohada fan va texnologiyalarning so'nggi yutuqlarini yaxshi bilishingiz kerak.
2. Noma'lumning mahalliylashtirish (cheklovi). Bu yangi real cheklarning sohasi bilan aniq cheklangan bo'lishi kerak, ma'lum bir tadqiqotlar mavzusini ajratish, chunki noma'lum hudud cheksiz va uni bitta yoki bir guruh tadqiqot bilan qoplashga imkon bermaydi .
3. Yo'llash uchun mumkin bo'lgan shartlarni aniqlash. U muammo turi bo'yicha aniqlanishi kerak: ilmiy va nazariy yoki amaliy, maxsus yoki murakkab yoki murakkab, universal yoki xususiy; Muammo turiga ko'p jihatdan bog'liq bo'lgan umumiy tadqiqot metodologiyasini aniqlang va o'lchov va baholarning to'g'riligini aniqlang.
Ilmiy izlanishlar tarkibidagi dastlabki bosqich muammoni shakllantirish masalalari ko'rib chiqilishi kerak. Bu erda bu erda ishni yaratuvchisi eng qiziqarli muammoni qidirmoqda va uning ishining vazifalarini aniq shakllantiradi. Agar ushbu tadqiqot muallifi rahbar bo'lsa, u ishning mavzusini aniqlashda, shuningdek u bilan bog'liq bir qator vazifalarni to'g'ri shakllantirish bilan yordam berishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, ilmiy muammo shakllantirishda manbaning ma'lumotlari bilan ishlashni ta'minlashi shart. Nutq asosan shunga o'xshash muammolarni hal qilishning barcha usullari, shuningdek, ushbu yoki tegishli mintaqalarda ishlab chiqarilgan tadqiqot natijalari to'g'risida ma'lumot to'plash va keyinchalik axborotni qayta ishlash. Shuni ta'kidlash kerakki, qo'shimcha ma'lumotlarni qayta ishlash va ularning tahlili doimiy ravishda amalga oshirilishi kerak - ishning oxirigacha.
Har qanday ishni yozishda ilmiy-tadqiqot metodologiyasi tarkibiga rioya qilish kerak. Bizda bir qator bilimlarni amalga oshirish haqida gapiramiz. Birinchidan, o'qish ob'ekti, ularning ahamiyati va haqi haqida ma'lumot olish imkonini beradigan barcha dalillarni hisobga olish muhimdir. Uning preparati tarixi, uning kelajakda rivojlanish istiqbollari, kelajakda rivojlanish istiqbollari ilmiy mehnatda aks ettirilishi kerak.
Yozilganda, o'rganilgan elementlar doimiy ravishda o'zgarishi mumkinligini hisobga olish muhimdir va ikkalasi ham eng yaxshi va yomoni uchun ham. Ilmiy tadqiqotlar metodologiyasining ushbu tarkibiy tuzilishi faqat ma'lum bir ob'ektni o'rganishga eng katta ta'sir ko'rsatadigan ulardan faqat ulardan iborat bo'lganlarni tanlash mumkin. Tadqiqot ustida ishlash jarayoni tizimli bo'lishi kerak, muallif uning natijalari qanday natija bo'lishi kerakligini aniq tushunishi shartligini va nima qila olishi kerakligini aniq tushunishi shart.
Tuzilma juda oddiy. Birinchidan, ish mavzusi aniqlanadi, uni mustaqil ravishda yoki rahbar yordamida shakllantirish mumkin. Ikkinchi variant ko'pincha ishlatiladi, birinchisi o'z nomini yaratgan va o'z-o'zidan ish olib boradigan olimlar uchun ko'proq mos keladi. Qoida tariqasida, Shartnoma o'z murojaatchilariga faqat o'z tajribalari asosida engish mumkin bo'lgan mavzularni berishga harakat qilmoqda.
O'rnatish yig'ilishida, birgalikda ishlarning boshlig'i va muallifi, birgalikda ishlov berish bo'yicha mavzu va muallifi mavzuni tashkil qiladi va o'quv qismlarining tarkibi, buning uchun murojaatlar ro'yxati aniqlanadi. Shundan so'ng, ilmiy direktor muallifga fikr bildirish uchun o'zlarini tanishtirishga majbur bo'lishlari kerak bo'lgan nazorat punkti tayinlanadi.
Ilmiy tadqiqot mavzusi, uning tamoyillari va tuzilishi ishda aks ettirilishi kerak, aks holda bu fanga aloqasi bo'lmaydi. Qoida tariqasida, talabalarda birinchi marta ishlamaydi, ularni shakllantirish shart emas, shuning uchun asarlar o'zgarishlarga yuboriladi, quyidagi nazorat punkti belgilanadi.
Yil davomida talabalar o'zlarining rahbarlari bilan ilmiy ishlari uchun chinakam qiziqarli va kattalashtirishlari uchun uchrashishlari kerak. Universitetda ishlarni himoya qilish komissiya boshlig'ida, kafedra o'qituvchilari, kafedra o'qituvchilari, shuningdek, boshqa universitet vakillari, shunga o'xshash nazariy muammolar tekshirilmoqda.
2.
Fan masalalarni hal qilish omili bo‘lib, nazariyalar ishlab chiqish, borliq obyektiv qonunlarini ochish, ilmiy faktlarni aniqlash va h.k.lar hisoblanadi. Bular ilmiy bilishning umumiy va maxsus usullaridir. Umumiy usullar uch guruhga bo‘linadi: – empirik tadqiqot usullari (kuzatish, qiyoslash, o‘lchash, eksperiment); – nazariy tadqiqot usullari (mavhumdan aniqlikka tomon borish va b.); – empirik va nazariy tadqiqot usullari (tahlil va sintezlash, induksiya va deduksiya, modellashtirish, abstraktlash va b.).
Eksperiment, empirik tadqiqotning yuqorida ko‘rib o‘tilgan usullaridan farqli o‘laroq ancha umumiy ilmiy qo‘yilgan tajriba hisoblanadi. Bunda faqat kuzatib va o‘lchabgina qolinmay, balki obyekt yoki tadqiqot obyektining o‘zi mavjud bo‘lgan sharoit muayyan tarzda o‘zgartiriladi. Masalan, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini quritish jarayoni eksperimental o‘rganilganda quritish vaqti davomiyligiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar quritish agentini harorati, namligi va tezligi o‘zgartirilib jarayon o‘rganiladi. Eksperiment natijasida bir yoki bir necha omillarni boshqa yoki boshqalarga ta’sirini aniqlash mumkin. Kuzatishdan farqli o‘laroq eksperiment tajriba takrorlanishini ta’minlaydi, obyekt xususiyatini turli sharoitlarda tadqiq etish va obyektni «sof holda» o‘rganishga imkon beradi. Empirik tadqiqot usullari ilmiy bilishda muhim ahamiyatga ega. Ular faqat farazni dalillash uchun asos bo‘libgina qolmay, balki ko‘pincha yangi ilmiy kashfiyotlar, qonunlar va boshqalarning manbayi hamdir.
Eksperimental izlanishlarda o‘lchov muhim o‘rin tutadi. Har qanday eksperimental tadqiqotlarda o‘lchov priborlari va vositalaridan foydalaniladi va ularni to‘g‘ri tanlanilishi tadqiqot natijalariga bevosita daxldor omil hisoblanadi. Odatda eksperiment natijalari tadqiqotdan ko‘zda tutilgan masalani yechish bo‘yicha qo‘yilgan savolga javob berishga xizmat qiladi va bu jarayon moddiy (texnik) qurilmalar (tajriba stendi, o‘lchov priborlari va h.k.lar) hamda intellektual-tashkiliy elementlarning o‘zaro bog‘liqligini mujassamlashtiruvchi tizimda amalga oshiriladi.
Ilmiy-texnik va amaliy tadqiqotlardan ko‘zlangan maqsadga erishishda ilgari surilgan ilmiy gipotezani to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini isbotlashda yoki texnologik rejim, ekspluatatsion ko‘rsatkichlar va boshqa ko‘rsatkichlarni optimallashtirish, aniqlash va belgilashda albatta eksprimental tadqiqotlar olib borilishi zaruriyati tug‘iladi. Eksprimental tadqiqotlar o‘tkazish katta miqdorda mehnat va moddiy harajatlar va shuningdek, ko‘p vaqt sarflash bilan bog‘liqdir. Undan tashqari ishlab turgan energetik tizim, elektrotexnik uskunalar, energotexnologik qurilmalar, elektrlashtirilgan texnologik potok liniyalarga taalluqli eksprimental tadqiqotlar o‘tkazishda ularning normal ekspluatatsion rejimlarini buzilishiga olib keladi. Eksprimental tadqiqotlar o‘tkazish bilan bog‘liq yuqoridagi katta moddiy harajatlarni, vaqt sarflanishini va ishlab turgan energetik obyektlarni ekspluatatsion rejimlarini buzilishini kamaytirishga ekspriment rejalashtirish va uning tahlili usullarini qo‘llash orqali erishish mumkin. Matematik statistika apparatini qo‘llash orqali ekspriment jarayonini formallashtirish quyidagilarga imkon beradi: – tajribalar sonini kamaytirish, yuqori aniqlikdagi o‘lchov natijalariga erishish kabi ba’zi bir xususiyatlarga ega eksprimentning matematik modelini olishga; – ekspriment natijalariga eng zamonaviy usullardan foydalanib ishlov berish va ishlov berilgan natijalar bo‘yicha aniq formallashtirilgan qoidalar asosida yechimlar qabul qilish. Eksperimental tadqiqot – yangi ilmiy bilimlar olishning asosiy usullaridan biri. Eksperimentdan bosh maqsad nazariy qoidalarni tekshirish (ishchi gipotezani tasdiqlash), shuningdek, ilmiy tadqiqot mavzusini yanada kengroq va chuqurroq o‘rganishdir. Eksperimental tadqiqotlar idintifikatsiyalash – nazariy tadqiqot natijalari va eksperiment davomida olingan funksional va analitik bog‘liqliklarni tekshirish va tasdiqlash yoki optimallash – eksperimental yo‘l bilan o‘rganilayotgan jarayon parametrining eng maqbul qiymatini yoki maqsad funksiyasini aniqlash maqsadida olib boriladi.
Eksperimentlar tabiiy va sun’iy bo‘lishi mumkin. Tabiiy eksperimentlar ishlab chiqarish, turmush va h.k. larda ijtimoiy hodisalarni o‘rganishda muhimdir. Sun’iy eksperimentlar esa texnika va boshqa fanlarda keng qo‘llanadi. Obyekt yoki jarayon modeli xususiyatiga, eksperimentlarni tanlash va o‘tkazishga bog‘liq holda ular laboratoriya va ishlab chiqarish turlariga bo‘linadi. Laboratoriya eksperimentlari maxsus modellashtiruvchi qurilma, stendlarda namunaviy priborlar va tegishli apparatlarni qo‘llab o‘tkaziladi. Bular kam harajat qilgan holda qimmatli ilmiy informatsiya olish imkonini beradi. Lekin, eksperimental tadqiqotning bunday natijalari hamma vaqt ham jarayon yoki ob’yekg ishining borishini to‘liq aks ettira bermaydi. Ishlab chiqarish eksperimentlari atrof muhit turli tasodifiy omillarini hisobga olgan holda mavjud sharoitlarda o‘tkaziladi. Bunday eksperimentlar laboratoriyadagidan murakkab, tajriba naturasi (mavjud jarayon yoki obyekt) hajmdorligi oqibatida puxta fikrlash va rejalashtirishni talab etadi.
Eksperimental tadqiqotlarni samarali o‘tkazish uchun eksperiment metodologiyasi ishlab chiqiladi. U quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi: – eksperimentning reja – programmasini ishlab chiqish; – o‘lchamlarni baholash va eksperiment o‘tkazish vositalarini tanlash; – eksperimentni o‘tkazish; – eksperiment natijasida olingan ma’lumotlarni ishlab chiqish va tahlil qilish.
Eksperiment reja-programmasi eksperimental tadqiqotlarning metodologik asosidir. Reja-programma quyidagilarni o‘z ichiga oladi: — tadqiqot mavzulari ro‘yxati va ishchi gipoteza mazmuni; — eksperiment metodikasi va uni bajarish uchun zarur materiallar, — priborlar, qurilmalar va h. k.lar ro‘yxati; — bajaruvchilar ro‘yxati va ularning kalendar ish rejasi; — eksperimentni bajarish uchun harajatlar ro‘yxati. Eksperiment metodikasi – metodlar, eksperimental tadqiqotlarning maqsadga muvofiq usullari majmuyi. Umumiy tarzda u quyidagilarni o‘z ichiga oladi: — eksperiment maqsad va vazifasini; — faktorlar tanlash va ular o‘zgarish darajasini; — vositalar va o‘lchashlar zarur miqdorini asoslashni; — eksperiment mohiyati va tartibining bayonini; — eksperiment natijalarini ishlab chiqish va tahlil qilish usullarini asoslash.