1. Boshlang‘ich sinflarda sifatni o‘rganish tizimi Sifatni o‘rganish jarayonida lеksik-stilistik ishlar

---

1-MAVZU: Boshlang‘ich sinflarda sifatni o‘rganish tizimi. Mavzuni 
o‘rganishning vazifalari. Sifatni o‘rganish jarayonida lеksik-
stilistik ishlar 
REJA: 
1. Boshlang‘ich sinflarda sifatni o‘rganish tizimi 
2. Sifatni o‘rganish jarayonida lеksik-stilistik ishlar
 
Tayanch so’z va atamalar: 
so‘z turkumlar, sifatni o‘rgatish tizimi, lеksik-
stilistik ishlar, otlarda son haqida tushuncha, qanday?, qanaqa? predmetning 
belgisi, orttirma daraja, rangi, hajmi, shakli va ko’rinishi, maza-ta’mi, xarakter-
xususiyati, hidi, vazni, o’rin va paytga munosabati.
 
Sifatni o’rganish tizimi materialni leksik va grammatik tomondan izchillik 
bilan boyitib, murakkablashtirib borishni ko’zda tutadi. O’quvchilar I va II sinfda 
sifatning leksik ma’nosini kuzatadilar, sifatga 
qanday?, qanaqa?
so’rog’ini 
berishga o’rganadilar; III sinfda sifat so’z turkumi sifatida o’rganiladi; IV sinfda 
ilgari o’rganilganlar takrorlanib, grammatik materialga bog’liq holda 
qip-qizil, 
yam-yashil
kabi orttirma darajadagi (atama aytilmaydi) sifatlarning yozilishi 
o’rgatiladi. Ona tili va o’qish darslarida o’quvchilar nutqi yangi-yangi sifatlar bilan 
boyitiladi, ularga oldindan ma’lum bo’lgan sifatlarning ma’nosiga aniqlik 
kiritiladi. 
Sifatni o’rganish metodikasi uning lingvistik xususiyatlariga asoslanadi. Sifat 
predmetning belgisi (rangi, hajmi, shakli va ko’rinishi, maza-ta’mi, xarakter-
xususiyati, hidi, vazni, o’rin va paytga munosabati)ni bildiradi. Sifatning leksik 
ma’nosi uni ot bilan bog’liq holda o’rganishni talab qiladi. Sifatni tushunish uchun 
I sinfdanoq o’quvchilar e’tibori sifatning otga bog’lanishini aniqlashga qaratiladi. 
O’quvchilar predmetning belgisini aytadilar, ularda so’roq yordamida gapda 
so’zlarning bog’lanishini aniqlash ko’nikmasi o’stiriladi, ya’ni ular gapdagi sifat 
va otdan tuzilgan so’z birikmasini ajratadilar (atama aytilmaydi). Keyingi sinflarda 
bu bog’liqlik aniqlashtiriladi. Shunday qilib, sifatning semantik-grammatik 
xususiyatlari sifat ustida ishlashni leksik va grammatik (morfologik va sintaktik) 
ravishda olib borishni talab etadi. 
Boshlang’ich sinflarda “Sifat” mavzusi quyidagi izchillikda o’rganiladi: 1) 
sifat bilan dastlabki tanishtirish (I, II sinf); 2) sifat haqida tushuncha berish (III 
sinf); 3) shu grammatik mavzu bilan bog’liq holda ayrim sifatlarning yozilishini 
o’zlashtirish (IV sinf). 
Sifat bilan (atamasiz) dastlabki tanishtirish