1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasining mutloq vakolatlarini aytib bering.
1. 79-modda.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi mutlaq vakolatlariga:
1) O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi Spikeri va uning o‘rinbosarlarini, qo‘mitalarning raislari va ularning o‘rinbosarlarini saylash;
2) O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining taqdimiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatini daxlsizlik huquqidan mahrum etish to‘g‘risidagi masalalarni hal etish;
3) o‘z faoliyatini tashkil etish va palataning ichki tartib qoidalari bilan bog‘liq masalalar yuzasidan qarorlar qabul qilish;
4) siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayot sohasidagi u yoki bu masalalar yuzasidan, shuningdek davlat ichki va tashqi siyosati masalalari yuzasidan qarorlar qabul qilish kiradi.
2. Davlat jamiyat rivojining muayyan bosqichida yuzaga kelgan bo‘lib, u o‘zining shakllanishi va rivojlanishida uzoq va murakkab yo‘lni bosib o‘tgan. Dastlabki bosqichda davlat boshqaruvi eng avvalo majburlash usuliga asoslangan.
Lekin asta-sekin umumiy manfaatlar atrofida birikkan odamlar ittifoqi ushbu manfaatlarga erishish uchun, birgalikda faoliyat ko‘rsatish uchun muayyan qoida-talablarga ehtiyoj seza boshladi. Mana shu ehtiyoj sabab ushbu ittifoqning barcha a’zolari uchun majburiy bo‘lgan huquq-tartibot qoidalari - qonunlar yuzaga kela boshladi. Bu esa yagona hududda birikkan odamlar ustidan adolatli tarzda hukmronlik qilish imkoniyatini yaratdi. Mana shu huquq-tartibot hokimiyatning takomillashuviga olib keldi. Natijada hozirgi zamonaviy ma’nodagi davlat ko‘rinishi shakllana boshladi. Mana shu davlatni quyidagicha, sodda tarzda ta’riflash mumkin: Davlat muayyan huquq-tartibot asosida uyushgan, yagona hududda hukmronlik o‘rnatgan va yagona hokimiyatga bo‘ysunuvchi odamlar ittifoqidir.
Lekin bu ta’rif davlatning bugungi kundagi barcha belgilarini o‘z ichiga olmaydi. Davlatga to‘laqonli ta’rif berish uchun uning alohida belgilarini o‘rganib chiqishimiz lozim bo‘ladi.
Davlatning ibtidoiy, urug‘chilik jamiyatidan ajratib turadigan belgilari quyidagilar:
Davlat paydo bo‘lgan jamiyatda fuqarolar ma’lum bir hududga birlashadilar.
Davlat o‘z faoliyatini amalga oshirishi uchun murakkab tizimdan tashkil topgan boshqaruv apparatiga ega bo‘ladi va ana shu boshqaruv tizimi yordamida o‘zining barcha fuqarolari uchun majburiy bo‘lgan davlat hokimiyatini amalga oshiradi.
Davlat hokimiyatni to‘laqonli amalga oshirish uchun qonunlar va turli normativ hujjatlar qabul qiladi. Ya’ni, davlat mavjud bo‘lgan joyda huquq ham mavjud bo‘ladi.
O‘z faoliyatini yuritishga kerak bo‘ladigan zaruriy xarajatlar o‘rnini qoplash uchun moliyaviy manbalarga ega bo‘ladi. Soliqlar va boshqa to‘lov- lar joriy qiladi va ularni yig‘adi. Ya’ni o‘z budjetiga ega bo‘ladi.
Davlat o‘z faoliyatini to‘laqonli tarzda amalga oshirishi uchun o‘z suverenitetiga (mustaqilligiga) ega bo‘lishi lozim.
Demak, davlat o‘ziga xos belgilarga ega. Agar ularning birortasi mavjud bo‘lmasa, biz bunday tashkilotni davlat deya olmaymiz.
Jamoa hokimiyati (ibtidoiy demokratiya) o‘rniga alohida odamlar ho- kimiyati paydo bo‘ldi. Jamiyat boylar va kambag‘allar, keyinroq esa bosh- qaruvchilar va boshqariluvchilarga bo‘lindi.
Shunday qilib, boshqaruvchilarning siyosiy hokimiyati sifatida davlat paydo bo‘ldi. Bunga qadar insoniyat juda uzoq tarixiy davrni bosib o‘tdi. Davlat yuzaga kelgach esa odamlar hayoti butunlay o‘zgarib ketdi.
Davlat jamiyat rivojining muayyan bosqichida yuzaga kelgan bo‘lib, u o‘zining shakllanishi va rivojlanishida uzoq va murakkab yo‘lni bosib o‘tgan. Dastlabki bosqichda davlat boshqaruvi eng avvalo majburlash usuliga asoslangan.
|