1-bob Soliqlar va ularning nazariy asoslari

1.3 Soliqlarning turlari va tasnifi
Soliqlar asosan ikkita asosiy turga bo'linadi:

• 
  Streyt;
  
• 
  Bilvosita.
  

To'g'ridan-to'g'ri- Bu daromad va mol-mulkdan olinadigan soliqlar, ular aniq jismoniy yoki yuridik shaxsdan undiriladi.
To'g'ridan-to'g'ri soliqlarga quyidagilar kiradi: shaxsiy daromad solig'i (PIT), korporativ daromad solig'i, fondlarga badallar ijtimoiy sug'urta, mulk solig'i, yer va transport soliqlari
O'z navbatida, to'g'ridan-to'g'ri soliqlar real va shaxsiy soliqlarga bo'linadi.
real soliqlar soliq to'lovchining ayrim mulk turlari (er, ko'chmas mulk, transport va boshqalar) soliqqa tortiladi. Real soliqlar soliq to'lovchining moliyaviy ahvoli va daromadidan qat'i nazar, mulkka egalik qilish faktiga ko'ra undiriladi. Soliq solish ob'ektiga ko'ra to'g'ridan-to'g'ri real daromadlarga quyidagilar kiradi: yer solig'i, ko'chmas mulk solig'i, transport solig'i.
shaxsiy soliqlar haqiqiylardan farqli o'laroq, ular soliq to'lovchining to'lov qobiliyatini hisobga oladi. Soliq solish ob'ektiga ko'ra, to'g'ridan-to'g'ri jismoniy shaxslar soliqlarining quyidagi turlari ajratiladi: jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i (PIT), yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig'i.
Bilvosita soliqlar Ular mohiyatan tovar yoki xizmat narxi bo'yicha mukofotdir. Bularga: qo'shilgan qiymat solig'i (QQS), aktsizlar, bojxona to'lovlari kiradi. Shunday qilib, bilvosita soliq narx omili sifatida namoyon bo'ladi va uni to'lash haqiqatda sotuvchi tomonidan xaridorga o'tkaziladi.
To'g'ridan-to'g'ri va bilvosita soliqlarning asosiy afzalliklari va kamchiliklarini ko'rib chiqing. To'g'ridan-to'g'ri soliqqa tortishning asosiy afzalligi shundaki, to'g'ridan-to'g'ri soliqlar byudjet daromadlarining yanada aniq, qat'iy va doimiy manbai hisoblanadi. To'g'ridan-to'g'ri soliqlar soliq to'lovchilarning to'lov qobiliyatiga ko'proq mos keladi, shu bilan birga ularni undirish xarajatlari nisbatan kichikdir. Kamchiliklarga ularni to'lashdan bo'yin tovlash, soliq stavkalarining oshishi bilan tejash va investitsiya qilish moyilligining pasayishi kiradi.
Egri soliqlarning afzalliklari ularning yashirin tabiati bilan bog'liq. Ko'p odamlar ularni o'zlari bilmagan holda to'laydilar, chunki odatda narx unga bilvosita soliq kiritilganligini bildirmaydi. Ijtimoiy-siyosiy nuqtai nazardan bu juda muhim.
Bilvosita soliqlar orqali arzon narxlardagi tovarlar narxini iqtisodiy jihatdan oqilona darajada, shu jumladan zararsiz bo'lmagan tovarlarni iste'mol qilishni cheklash imkonini beradigan darajada ushlab turish mumkin. Bu alkogol va tamaki mahsulotlarining narxlari bilan bog'liq.
Egri soliqlarning asosiy kamchiligi shundaki, ular soliq yukining aholi o‘rtasida notekis taqsimlanishini kuchaytiradi. Shubhasiz, aholining badavlat qismi uchun bilvosita soliq kiritilganligi sababli narxlarning oshishi kambag'al qismdagi kabi sezilarli emas. Shu munosabat bilan kambag'allar uchun tovarlar ko'pincha soliqdan ozod qilinadi va aksincha, boylar uchun tovarlar yuqori soliqlarga tortiladi.
Boshqa turdagi soliqlarni bunday batafsil ko'rib chiqish mantiqiy emas. Shunday qilib, keling, ularni nomlaylik. Soliqlar odatda quyidagi mezonlarga ko'ra turlarga bo'linadi:
Soliq solish ob'ekti:

• 
  Jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar;
  
• 
  Yuridik shaxslardan olinadigan soliqlar;
  
• 
  Olib tashlash usuli:
  
• 
  To'g'ridan-to'g'ri soliqlar;
  
• 
  Bilvosita soliqlar;
  

To'lov manbai bo'yicha:

• 
  Ish haqi;
  
• 
  Daromad;
  
• 
  Daromad yoki foyda;
  
• 
  Xarajat narxi;
  
• 
  Mulk qiymati va boshqalar.
  

Soliqlar tushadigan byudjetlar darajalariga ko'ra:

• 
  federal;
  
• 
  Mintaqaviy;
  
• 
  Mahalliy;
  

Soliq solish ob'ektiga ko'ra:

• 
  mulk;
  
• 
  Iste'mol soliqlari;
  
• 
  daromad solig'i;
  
• 
  Resurs (ijara);
  

Soliq to'lash bo'yicha:

• 
  kadastr;
  
• 
  Manbada;
  
• 
  Deklaratsiya bo'yicha;
  

Uchrashuv bo'yicha:

• 
  Umumiy soliqlar (muayyan davlat xarajatlarini hisobga olmaganda);
  
• 
  Maxsus (maqsadli) soliqlar. Masalan, Rossiyada yo'l harakati qatnashchilari uchun soliq bor edi. pul mablag'lari, yo‘l harakati qatnashchilaridan soliq undirishdan olingan mablag‘lar yo‘llarni ta’mirlash va qurishga sarflandi;
  

Hisoblash usuli:

• 
  mutanosib;
  
• 
  progressiv;
  
• 
  regressiv;
  
• 
  Qattiq (mutlaq miqdorda o'rnatiladi);
  
• 
  Chiziqli;
  
• 
  Qadamli.
  

Soliqlarni quyidagilarga bo'lish mumkin:

• 
  To'g'ridan-to'g'ri.
  
• 
  Bilvosita.
  
• 
  Daromad.
  
• 
  Akkord.