1-боб. СоғЛИҚни сақлаш тизимидаги ахборот технологиялари бериш

Тиббий ходимлар ва беморларни тайёрлаш. Биринчиси - ташхис қўйиш, тиббий манипуляция, даволашни режалаштириш ва ташкил қилиш, соғлиқни сақлашни бошқариш, йўқолган функцияларни тўлдириш учун зарур бўлган иккинчи даражали кўникмалар.
Кўп мақсадли тизимлар. Улар, одатда, статистик ишлов бериш, ходимлар тўғрисидаги ахборотни аниқлаш, даволашни режалаштириш ва соғлиқни сақлашни бошқариш муаммоларини ҳал қилишади.
Тиббий асбоблар ва қурилмаларни бошқариш. Тиббий асбоб-ускуналарни жадал ривожлантириш лаборатория тадқиқотлари учун компьютер тизимларини яратишга олиб келди. Улар орасида микробиология, радиология, рентгенография, компьютер томографияси, ультратовушли лаборатория тизимлари мавжуд.
Лаборатория ишларига мўлжалланган тизимлар қуйидаги функцияларни бажарадилар:

• 
  микробиологик, бактериологик, иммунологик тадқиқотлар бўйича маълумотни киритиш ва сақлаш;
  
• 
  беморларни текшириш натижалари.
  

Лаборатория тадқиқотлари учун тизимларнинг камчиликлари орасида деярли тўла автономияси ва офис тизимлари билан, хусусан, этакчи тиббий ёзувлар билан интерфейснинг этишмаслиги, шунингдек диагностика тизимлари билан маълумотлар базалари билан ўзаро алоқаларнинг йўқлиги; лаборатория натижаларини талқин қилиш воситаларининг йўқлиги.
Диагностика ва қарорларни қабул қилиш. Биринчи қўлланмаларни компьютер ёрдамида диагностика ва тиббиёт қарорларини қабул қилишдан бошлаб, тиббиётнинг турли соҳаларида кўплаб математик моделлар таклиф қилинди, уларнинг кўпчилиги амалиётда синаб кўрилди ва жуда юқори самарадорлик кўрсатди.
Улар орасида қуйидагиларга эътибор берилиши керак, энг кенг қўлланилиши мумкин.

1. 
   Баес теоремасига асосланган рақамли моделлар, эҳтимоллик нисбати, дискриминант усуллари, кластерлар, омиллар таҳлили, қарор назарияси, модель нейрон тармоқларининг алгоритмлари;
   
2. 
   Боолеан мантиқдан функционал муносабатларни ва семптомлар, касалликларнинг намоён бўлишлари ва касалликлар ўртасидаги муносабатларни ифодалаш учун ишлатадиган мантиқий моделлар.
   

Тиббий билимларни олдинги мантиқ, кўпгина ва модал мантиқ жиҳатидан ифода этиш имкониятлари ҳам қўлланилади. Сўнгги 10-15 йил ичида тиббиётда ташхис қўйиш ва қарор қабул қилиш тизимларини муаммоларини ҳал қилишда сунъий ақл усуллари кенг қўлланилган. Уларнинг компьютер дастурини экспер тизи (ЭС) шаклида амалга оширилади.
Тиббиёт ЭСнинг ишлатилиши сезиларли даражада таъсир кўрсатадиган фаолият соҳаларидан биридир. Эксперт тизимларининг кенг ташхис қўйиш ва терапевтик салоҳияти уларнинг билимлар базалари кўплаб мутахассисларни муайян касалликнинг мумкин ташхисий белгилари, унинг намоён бўлиш турлари, ёъналиши ва улар билан боғлиқ бўлган омиллар билан ўзаро боғлиқлиги ҳақида маълумотни ўз ичига олиши билан боғлиқ; муайян беморларнинг хусусиятларини ҳисобга олиш, даволаниш жараёнининг муҳим нуқталарида қарор қабул қилишни қўллаб-қувватлаш. Натижада, РаИ касалликлар ва уларнинг шакллари ҳақида кўп маълумот тўплаши мумкин, бу эса бир киши (ёки битта мактаб) билимидан устун туради. Эксперт тизимларининг бу хусусиятлари уларни диагностика белгиларини ва диагностика иншоотидаги хатоликларни деярли йўқ қиладиган барча омилларнинг таъсирини таҳлил қилишни таъминлайдиган самарали ташхисий воситадир.
Бундай тизимларнинг намуналари ушбу китобнинг кейинги бўлимларда келтирилган. Юқорида биз тиббий компьютер тизимларини ҳал қилиш муаммоларини кўриб чиқдик. Кейинчалик ушбу муаммоларни ҳал қилиш воситаси ва улар амалга оширадиган тиббий компьютер тизимлари ҳисобга олинади.

3.