1 Bob Kompton effektining nazariyasi

1.1.4-chizma. Kompton tajribasining sxemasi.

Rentgen nurlarining ц, Ц diafragmalar yordamida ajratilgan ensiz

dastasini atomlari yengil bo'lgan modda (ko'mir, paraffin va boshqalar) sochib

yuboradi. Sochilgan yorug'lik Rentgen spektrografi yordamida fotografiya yo'li

bilan yoki ionizatsiya kamerasi yordamida o'rganiladi. Birlamchi dasta tarkibida

24

to'lqin uzunligi X ga teng bo'lgan monoxramatik rentgen nurlarigina bo'lsin. U holda sochilgan nurlar tarkibida X bilan bir qatorda undan kattaroq X' у X to'lqin uzunligi ham bo'lar ekan.

To'lqin uzunligini kuzatgan AX = X'-X o'zgarishi sochilayotgan Rentgen nurlarining to'lqin uzunligiga va sochayotgan jismning materialiga bog'liq emas, lekin sochilish yo'nalishiga bog'liq. Agar birlamchi dastaning yo'nalishi bilan sochilgan yorug'lik yo'nalishi orasidagi burchakni в deb belgilasak, to'lqin uzunligi o'zgarishining burchakka bog'lanishini quyidagicha ifodalash mumkin:

2. 
   1
   

AX = 2k sin (~)^v (1.14)

Bu yerda k=0,0241 A tajribadan aniqlangan doimiy bo'lib, to'g'ri burchak ostida sochilgan vaqtda to'lqin o'zgarishining kattaligini ko'rsatadi.

Shuni aytib o'tish kerakki, yuqorida tilga olingan qonunlar uncha katta bo'lmagan (ya'ni uncha qattiq bo'lmagan) nurlar va atom og'irliklari kichik bo'lgan (masalan, vodorod, uglerod,bor,alyuminiy) bo'lib, tarkibida atom yadrosiga qiyosan zaif bog'langan elektronlari bo'lgan moddalar uchungina to'g'ri bo'ladi.