1. Biznesning roli va resurslari Asosiy biznes funksiyalari (bo’limlari) va ularning vazifalari

 

 

Vazifa

 

Bo’lim

 

Yangi mahsulotlarning narxlarini belgilash 

 

Yangi ishlab chiqarish menejerini jalb qilish 

 

Kapital uskunalarni sotib olish uchun resurslarni ajratish 

 

Xom ashyo zaxiralarining tegishli darajalari to'g'risida qaror 

qabul qilish 

 

Iste'molchilar bitta mahsulot dizaynini boshqasidan afzal 

ko'rishadimi yoki yo'qligini aniqlash 

 

Korxonaning kelajakdagi operatsiyalari uchun zarur bo'lgan 

ishchilar darajasi va sonini aniqlash 

 

---

Foydalar 

• Umumiy milliy mahsulot (yalpi ichki mahsulot) ortadi va bu o'rtacha turmush darajasi 

ko'rsatkichini oshiradi. 

• Tovar ishlab chiqarishni ko'paytirish importning kamayishi va eksportining oshishiga olib 

keladi. 

• Ishlab chiqarish korxonalarini kengaytirish ish o'rinlarining ko'payishiga olib keladi. 

• Kengayayotgan va daromad keltiruvchi firmalar hukumatga ko'proq soliq to'laydilar. 

• Mamlakat xom ashyosini ishlab chiqarishga qo'shimcha qiymat qo'shiladi, balki ularni 

shunchaki xom ashyo sifatida eksport qilgandan ko’ra. 

Muammolar 

• Ishlab chiqarish imkoniyati odamlarning qishloqdan shaharlarga ko'chishini rag'batlantirishi 

mumkin, bu esa uy -joy va ijtimoiy muammolarga olib keladi. Bu, shuningdek, qishloq 

joylarining aholi sonining kamayishiga va fermerlarga etarli ishchilarni yollashda muammolarga 

olib kelishi mumkin. 

• Ishlab chiqarish sanoatining kengayishi biznes uchun etarli kadrlarni yollash va ushlab qolishni 

qiyinlashtirishi mumkin. 

• Xom ashyo va butlovchi qismlar importi tez -tez talab qilinadi, bu esa mamlakatning import 

xarajatlarini oshirishi mumkin. Valyuta kursining o'zgarishi bilan korxonalarning import 

xarajatlari o'zgaradi. 

• Zavodlarning ifloslanishi mamlakatning ekologik muammolariga qo'shiladi. 

• Ishlab chiqarish sanoati o'sishining ko'p qismi ko'p millatli kompaniyalarning (multinational 

companies) kengayishi hisobiga bo'ladi. 

Iqtisodiy rivojlangan iqtisodiyotda vaziyat aksincha. Ikkilamchi sektor faoliyatining ahamiyatining 

umumiy pasayishi va uchinchi sektorning o'sishi kuzatilmoqda. Bu deindustrializatsiya deb nomlanadi. 

Buyuk Britaniyada 25 yil ichida umumiy ishlab chiqarishning ikkinchi darajali sanoat ulushi 13% dan 

20% gacha kamaydi. 1993 yildan 2012 yilgacha Janubiy Afrikada ikkilamchi ishlab chiqarish sektorining 

nisbiy ahamiyati 20% dan 17% gacha tushib ketdi. Bu o'zgarishlarning sabablari va biznesga ta'siri: 

• Yuqori turmush darajasi bilan bog'liq daromadlarning oshishi iste'molchilarni qo'shimcha 

daromadlarining katta qismini tovarlarga emas, xizmatlarga sarflashga olib keldi. Turizm, mehmonxona 

va restoran xizmatlari, moliyaviy xizmatlar va boshqa sohalarda sezilarli o'sish kuzatildi, lekin jismoniy 

tovarlarga xarajatlar sekin o'smoqda. 

• Butun dunyo sanoatlashgani sari, rivojlangan mamlakatlardagi ishlab chiqarish korxonalari ham ko'proq 

raqobatga duch kelishadi va bu raqobatchilar samaraliroq va arzon ishchi kuchidan foydalanadilar. 

Tovarlar importining oshishi bozorni mahalliy ikkinchi darajali firmalardan tortib olmoqda va ko'pchilik 

yopishga majbur bo'lgan. 

• Bandlik shakllari o'zgaradi - ishlab chiqarish ishchilariga sanoatning boshqa tarmoqlarida ish topish 

qiyin bo'lishi mumkin. Bunga tuzilmaviy ishsizlik (structural unemployed) deyiladi. 

2.

 

Har bir sektorning nisbiy ahamiyati har xil iqtisodiyotlar o'rtasida sezilarli darajada farq qiladi. 

Yuqoridagi 1.1.1 -jadvalda turli mamlakatlar iqtisodiyoti o'rtasidagi farqlar va sanoatning har bir 

tarmog'iga to'g'ri keladigan umumiy bandlik ulushi ko'rsatilgan.