1. Axborotlarni uzatish


 Zamonaviy axborot tashuvchi qurilmalar va ularning



Download 156,49 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana05.07.2022
Hajmi156,49 Kb.
#742465
1   2   3
 
2. Zamonaviy axborot tashuvchi qurilmalar va ularning 
tarixi
Texnologiyalar juda tez rivojlanib, yaqindagina g‘aroyib voqelik 
bo‘lib tuyulgan narsalar bugungi kunning tabiiy holatiga 
aylanmoqda. Aslida, bugun bilan ertaning oraliq masofasi juda 
yaqin bo‘lsada, go‘yo “Uyning gapi ko‘chaga to‘g‘ri kelmas” 
maqoliga o‘xshash: “Bugunning gapi ertaga to‘g‘ri kelmay” 
bormoqda. Shunisi qiziqki, ilgari biror kasb egasi bo‘lish uchun 
fan asoslaridan bilim olishning o‘zi yetarli bo‘lgan bo‘lsa, 
davrimizning zamon bilan hamnafas mutaxassisi fan 
yangiliklarini o‘zlashtirishga ba’zan ulgurmay ham qolyapti. 
Bugungi kunda katta imkoniyatlar taqdim etgan fan yangiliklari 
go‘yo ertangi kungacha yanada yangi qirralarini ochib, boyib 
bormoqda. Kechagi yangiliklar esa asta tarix zarvaraqlaridan joy 
olib, o‘tmishga aylanmoqda. Axborot tashuvchi qurilmalar 
avlodlari va ularning tarixi bilan tanishish maqsadida “Aloqa 
tarixi muzeyi” bo‘ylab sayohatimizni davom ettiramiz. Shunday 
qilib, navbatdagi sahifamiz zamonaviy axborot tashuvchi 
qurilmalarga bag‘ishlanadi. Tarix taraqqiyoti mobaynida 
axborotlarni saqlashga turlicha yondashilgan. Bunda axborotni 
qancha vaqt va qanday saqlashga alohida e’tibor qaratilgan. 


Agar axborot oz bo‘lsa, uni yodda saqlash, kitoblarda bitish 
bilan cheklanish mumkin edi, biroq davrimiz axborotlari 
sonining keskin o‘sishi sharoitlarida ularni saqlash va uzatish 
masalasi alohida ahamiyatga molik. Axborotni saqlash — bu 
axborotni makon va zamonda tarqatish usulidir. Axborotning 
saqlanishi uni saqlovchi, tashuvchi qurilmalarga ham bog‘liq. 
Hozirgi davrda ko‘plab axborotni ixcham holda saqlash va 
tezkor ulanib, o‘qishga mo‘ljallangan qurilmalar mavjud. 
Axborot tashuvchi vositalar — ma’lum bir axborot hajmini 
saqlash yoki uzatishga xizmat qiladi. Magnit yozuvlari orqali 
axborotlarni saqlash va uzatish mazkur sohadagi yanada 
ishonchli imkoniyat hisoblanadi. Bu borada fikr yuritilganda, 
avvalo po‘lat simga yozilgan magnit yozuvlarini eslab o‘tish 
lozim. Bunday usuldagi yozuvlarni amalga oshiruvchi qurilmani 
ilk bor 1878-yilda Edison laboratoriyasiga tashrif buyurganidan 
ta’sirlangan Oberlayn Smit (Oberlin Smith) 1888-yilda 
ishlabchiqqan. Biroq dastlabki po‘lat simli magnit yozuvlarini 
amalga oshiruvchi qurilma daniyalik muhandis Valdemar 
Poulsen (1869–1942) tomonidan faqatgina 1895-yilga kelib, 
ishlab chiqilgan. Ixtirochi qurilmani «telegrafon» deb atagan. 
Magnit lentalari. Ma’lumki, axborot tashuvchi vositalar qatorida 
magnit lentalaridan ham keng foydalaniladi. Magnit lentalari 
o‘tgan asrda ishlab chiqilgan axborot saqlovchi qurilma bo‘lib, 
magnit yozuvlarini saqlovchi, yupqa egiluvchan magnit qatlamli 
lentalardan iborat. Magnit lentasi, magnit tasma — sirtiga 
magnit qatlami surtilgan yupqa lenta bo‘lib, tovush (nutq, 
musiqa)ni yozib olish va qayta eshittirish uchun foydalaniladi. 
Magnit lentasining ishchi magnit qatlami temir gamma-oksid, 
xrom (II) oksid va kobalt qo‘shilgan temir gamma-oksidning 
magnit jihatdan qattiq kukunidan iborat bo‘ladi. Magnit lentasi 
asosi sifatida polietilenteleftalat, polivinilxlorid, diasetat va 
triasetat plyonka ishlatiladi. Kompakt-kasseta. Kompakt-kasseta 


(ingliz tilidan, Compact Cassette), audiokasseta (ingliz tilidan, 
Music Cassette, MC) yoki shunchaki kasseta — axborotni 
magnit lentasida tashuvchi qurilmadir. Birinchi navbatda, 
tovush, nutqlarni, shuningdek, raqamli axborotni yozish va 
saqlashda keng qo‘llaniladi. Yozuvlar kengligi 3,81 mm va 
qalinligi odatda, 9 dan 27 mkmgacha bo‘ladi, ikki(mono) yoki 
to‘rt (stereo) yo‘lakchalariga ega magnit lentasiga yoziladi va 
saqlanadi. Odatda, kassete lentasi harakat tezligi 4,76 sm/s.ni 
tashkil etgan. Ko‘pgina ikki kassetali qurilmalarda tezlik 9,53 
sm/s.ni, diktofonlarda esa 2,38 sm/s.ni tashkil etadi. Dastlabki 
kompakt-kassetalar 1963-yilda Philips korporatsiyasi tomonidan 
ishlab chiqarilgan. Kompakt-kassetalarning foydalanishda 
nisbatan arzon va qulay va eng ommabop (o‘tgan asr 70-
yillaridan 90-yillarining oxirigacha bo‘lgan davr mobaynida) 
audiotashuvchi (axborot yozishda eng ommabop hisoblanadi), 
biroq XXI asrda ular kompakt-disklar (jimladan, CD-R va CD-
RW) bilan siqib chiqarildi. Kompakt-disk («CD», «Shape CD», 
«CD-ROM», «KD PZU»)lar — optik axborot tashuvchi disk 
shaklidagi, markazida teshikchali, axborotlar lazer yordamida 
o‘qiladigan qurilmalardir. Kompakt-disklar boshidanoq audioni 
raqamli o‘qishga moslashtirilgan (Audio-CD), biroq hozirgi 
vaqtda katta hajmli axborotlarni saqlash qurilmasi sifatida 
qo‘llaniladi (CD-ROM). Audio-kompakt-diski formati bo‘yicha 
ma’lumotlar uchun kompakt-disklardan farq qiladi va CD-
pleyerlarda o‘qiladi. CD disklar — bu kompakt disk so‘zlarining 
bosh harflaridan olib, nomlangan disklar bo‘lib, axborotlarni 
saqlash uchun optik yuzadan iborat, disk ko‘rinishidagi axborot 
tashuvchi hisoblanadi. Kompakt disklar 700 Mbayt hajmga ega 
bo‘lib, ma’lumot qurilmaning lazer nuri yordamida yoziladi va 
o‘qiladi. DVD-disklar — bu dijital video disk so‘zlarining bosh 
harfidan iborat qisqartma bilan nomlangan disklar hisoblanadi. 
Bu disklar 4,5 Gbayt hajmga ega bo‘lib, CD disklarga nisbatan 7 


barobar ko‘p axborot sig‘dirishi mumkin. Har ikkala turdagi 
disklar ham optik rejimda ma’lumotlarni yozish, o‘qish va 
saqlash xususiyatiga ega bo‘lib, ixtiyoriy turdagi ma’lumotlarni 
tashish imkoniyatiga ega. Hozirgi davrda ushbu disklarning 
yangi avlodlari ishlab chiqarilmoqda, ular CD-RW va DVD-RW 
ko‘rinishida belgilanadi. Bunday turdagi disklarga axborotlarni 
yozish, o‘chirish va qayta yozish mumkin. Optik disklarga 
yozish jarayoni lazer yordamida amalga oshirilganligi sababli 
yozuvlar zichligi magnitli usulda yozuvlarni amalga oshirishdan 
ham yuqori darajada bo‘ladi. Optik diskning axborot sig‘imi 
(disk diametri 130 mm. bo‘lganida) 1 Gbayt va (disk diametri 
300 mm. bo‘lganida) 2–4 Gbaytni tashkil etishga mo‘ljallangan. 
O‘tgan asr 90-yillarining oxirida yangi, hujjatlarni saqlash 
uchun yanada istiqbolli, raqamli-universal DVD-ROM turidagi 
DVD (Digital Versatile Disk), DVD-RAM, katta sig‘imli (17 
Gbayt) DVD-R videodisklari paydo bo‘ldi. Optik, magnitooptik 
va raqamli kompakt-disklar texnologiyasi bo‘yicha 3 asosiy 
turda qo‘llaniladi: 1. Axborot o‘chirilmaydigan disklar (CD-
ROM). CD-ROM odatda raqamli, ovozli dasturlar hamda 
dasturiy ta’minotni saqlash va uzatish uchun qo‘llaniladigan 650 
Mbayt sig‘imga ega bo‘lgan. 2. Bir marta yozish va ko‘p 
martalik o‘qishga mo‘ljallangan, biroq o‘chirish imkonini 
bermaydigan disklar (CD-R; CD-WORM — Write-Once, Read-
Many — bir marta yozib, ko‘p marta o‘qish mumkin). Ulardan 
elektron arxivlar va bank ma’lumotlarini saqlashda 
foydalaniladi. 3. Ko‘p marta qayta yozish/o‘chirish imkonini 
beruvchi reversiv optik disklar (CDRW; CD-E). Bunday 
disklarni ishlab chiqish texnologiyasi murakkab bo‘lganligi bois, 
ularning narxi ancha yuqori. Hozirgi davrda raqamli usulda 
yozilgan optik (lazerli) disklar hujjatli axborotlarni saqlashda 
eng ishonchli vosita hisoblanadi. Shu bilan bir vaqtda, axborotni 
saqlashda nanotexnologiyalardan foydalanib, yanada ixcham 


axborotni saqlash, uzatish qurilmalarini yaratish ustida ishlar 
olib borilmoqda. Nanotexnologiyalar bo‘yicha tadqiqot olib 
borayotgan jahon olimlari kelajakda shunday qurilmalar ishlab 
chiqilib, ular minglab lazer disklari o‘rnini bosishi mumkinligi 
haqida xabar bermoqdalar. 

Download 156,49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish