1. Avtotransformatorlar, O’lchov trtansformatorlari, Payvandlash transformatorlari

Payvandlash transformatori

Payvandlash transformatori metall buyumlarni, konstruksiyalarni va hokazolarni eritib, o‘zaro ulash uchun xizmat qiladi. 4.16-rasmda payvandlash transformatorining prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. U transformator 1, drossel 2, yakor 3, elektrod 4, payvandlanadigan buyum 5, drossel bilan yakor orasidagi tirqish 6 dan iborat. Payvand sifatli bo‘lishi uchun elektr yoy barqaror yonishi kerak. Buning uchun payvandlash jarayonida payvandlash toki qiymat jihatdan o‘zgarishsiz bo‘lishi lozim. Payvandlash toki drossel 2 bilan yakor 3 orasidagi tirqish 6 ni o‘zgartirish orqali rostlanadi. Tirqish ortganda drossel chulg‘amining induktiv qarshiligi kamayib, payvandlash toki ko‘payadi va aksincha.

4.16-rasm. Payvandlash transformatorining sxemasi

Qisqa tutashuv bo‘lganda drossel elektr yoy va transformatorning tokini cheklaydi.

Transformator salt ishlaganda U₂₀ = 60‚70 V, nominal yuklama bilan ishlaganda esa 30 V ni tashkil etadi.

3. Transformatorning tashqi xarakteristikasi va undagi kuchlanishning o‘zgarishi

Birlamchi chulg‘am kuchlanishi U₁ va quvvat koeffitsienti o‘zgarmas bo‘lganda ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanish U₂ ning yuklama toki I₂ ga bog‘liqligini ifodalovchi egri chiziq U₂= f (I₂) transformatorning tashqi xarakteristikasi deyiladi.

4.17-rasm

4.17-rasmda transformatorning turli xil xarakterdagi yuklamalarga oid tashqi xarakteristikasi ko‘rsatilgan. Xarakteristikadan ko‘rinadiki, aktiv yuklamada aktiv- induktiv yuklamada esa cosφ<1 va faza siljish burchagi φ>0 bo‘ladi. Nihoyat aktiv- sig‘im yuklamada cosφ₂ <1 va φ<0 dir. Ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning o‘zgarishi:
∆𝑈% = ^{𝑈2𝑛−𝑈2} · 100 (4.16)
^𝑈2𝑛

Bu yerda: U_2n = U₂₀ - transformator salt ishlagan paytda ikkilamchi chulg‘am uchlaridagi kuchlanish; U₂ - transformator yuklama bilan ishlayotgandagi kuchlanish. Tashqi xarakteristikadan ko‘rinadiki, aktiv va aktiv-induktiv yuklama (iste’molchi) uchun ishlayotgan transformatordagi kuchlanish nominalidan doim ΔU ga kichik, aktiv-sig‘im xarakterli yuklamada esa ΔU ga ortiq bo‘ladi. Elektr

iste’molchilari, asosan, aktiv-induktiv xarakterga ega bo‘ladi.
Liniyadagi kuchlanishlarning pasayuvini hisobga olib iste^,molchiga o‘rnatiladigan katta quvvatli transformatorlarning chiqish tomonidagi kuchlanishi, odatda, nominaldan 5 % ortiq qilib loyihalanadi.

3.