O’rta Osiyoda menejmentning nazariy asoslari va uning asosiy printsiplariqadim zamonlarda ham u yoki bu ko’rinishda mavjud bo’lgan. Ammo ular AmirTemur hukmronligi davriga kelib ma'lum shaklni kasb etgan, bunga Amir Temurning
"Temur tuzuklari" asari yorqin misol bo’la oladi.Temur tuzuklari" jahonga mashhur asardir. Uning qo’lyozma nusxalari
dunyoning deyarli barcha mamlakatlari (Hindiston, Eron, Angliya, Daniya, Frantsiya,Rossiya, Frantsiya, Germaniya, Armaniston, O’zbekiston va b.) kutubxonalaridamavjud. Asar ikki qismdan iborat.Birinchi qism Amir Temurning o’z davlatini barpo etish uni har jihatdanmustahkamlash, mukammal qurollangan qudratli qo’shin tuzish borasida tadbiq etgan"tuzuklari" va rejalaridan iborat bo’lib, unda hatto qo’shinning jangovor saflanishtartibi ham maxsus jadvallar orqali ko’rsatib berilgan.Asarning o’n uch qism (kengash)dan iborat ikkinchi bobida esaSohibqironning kuchli feodal davlatni barpo etish, qo’shin tuzish va dushmanlashkarini sindirish yuzasidan tuzgan kengashlari va amalga oshirgan ishlar o’zifodasini topgan.Tuzuklar" muallifning fikricha, har bir sohibi toj davlat va jamiyatni ma'lumijtimoiy-siyosiy guruhga tayangan holda boshqarishi lozim.Davlatni idora qilishda vazirlar, amirlari va viloyatlarda o’tirgan noiblarning
roli benihoya katta bo’lgan. Shuning uchun ham Amir Temur ularni tanlash vavazifalarga tayinlash ishiga alohida ahamiyat bergan. Ular Sohibqironning fikrichasadoqatli, axloqiy pok, adolatpesha, tinchliksevar va tashabbuskor odamlar bo’lishikerak. "Tuzuklar" muallifining fikriga ko’ra, masalan, vazirlar to’rt sifatga egabo’lishlari shart:
1. Asillik, toza nasllik va ulug’vorlik.
2. Aqlu farosatlik.
3. Sipoh bilan raiyat ahvolidan boxabarlik va ularga g’amxo’rlik ko’rsatish,ular bilan yaxshi muomalada bo’lish.
4. Sabru bardoshlilik, muloyimlik."Tuzuklar"da keltirilgan ma'lumotlarga ko’ra Amir Temur o’z davlatini, biruchi Chinu Mochin va ikkinchi uchi Shom hududida bo’lgan ulkan malakatni boryo’g’i etti nafar vazir yordamida boshqargan. Elyurtning obodonligi, salatanatning ustuvorligi ko’p jihatdan mana shuvazirlarga bog’liq bo’lgan. Boshqaruv tizimining shu tariqa oqilona tashkil etilishiuning negizida inson manfaatlari yotganligi, davlat siyosatining boshqaruvga ijobiyta'siri dunyoda buyuk davlat paydo bo’lishi bilan yakunlanadi.Bu markazlashgan buyuk, iqtisodiy barkamol, siyosiy barqaror davlatningshakllanishiga olib kelgan boshqaruv nazariyasi faqat u davlatdagina emas, balkiboshqa o’lkalarda ham davlatni ilmiy boshqarish nazariyasi sifatida qo’llanilaboshlandi. 3.1. Boshqaruv maqsadi va unga qo’yiladigan asosiy talablarMaqsad - bu muddao, murod, ya'ni u yoki bu niyatga erishmoq uchun ko’zdatutilgan mushtarak orzu. Aynan, shu maqsad kishi faoliyatini, o’z orzulariniushalishiga yo’naltiradi. Biz dastlab o’zimizning oldimizda turgan maqsadimiznianiqlab olamiz, so’ngra esa shu maqsadimiz:
bo’lajak harakatlarimizni oldindan aniqlab beradi;
faoliyatimizning ustuvor yo’nalishini belgilaydi;
faoliyatimizni aniq sohaga, ishga yo’naltiradi;
u yoki bu faoliyatimizning zarurlik darajasini belgilab beradi;
pirovard natijamizning baxolash me'yorlarni belgilaydi va x.k.Maqsadning ilmiy asoslanganligi vato’g’ribelgilanganligi boshqaruv uchunjuda muhimdir. Chunki aynan shu maqsadga binoan:
boshqarish funktsiyalari;
boshqarish usullari;
boshqarishning tuzulmaviy tarkibi;
lavozimlarni belgilash va kadrlarni tanlash kabi muhim masalalar haletiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |