1 Arxitektura qachon va qanday shakllandi?

42 O'rta Osiyo hududida Islom boshlanishi davridagi Juma masjidlari va guzar masjidlarini solishtiring.

Jome masjidi — shahar markazidagi yoki nisbatan katta hududdagi asosiy va eng katta bosh joy masjid bo’lib, unda nomozlarni jamoa bo'lib ado etiladi. Jome masjidi jamoa uchun zarur turli xil xabarlar, haftalik juma, xayit namozlarini o'qish uchun foydalaniladigan bino hisoblanadi. Shahar tashqarisida esa musallo, namozgox mavjud. Juma masjidi guzar mahalla va masjidlarga nisbatan tuzilishi salobatli boladi . Oʻrta Osiyoda J. m.ning umumiy tarxi murabba yoki toʻgʻri toʻrtburchakli xonaqox holatda boʻlib, bir old va yon tomoni, ikki tomoni (Jan. hamda Sharqiy yoki Shim. va Sharqiy) yoki uch tomoni ayvon bilan oʻralgan boladi . Xonaqoh tomi gumbazli yoki bo'lmasa toʻsinli korinishda boladi. Ayvon va xonaqox kattaliklari toʻsinlar soni va qatori bilan belgilanib, baʼzan xonaqoh bir, ikki yoki to'rt gumbazli bo'ladi, ayvonlar atrofi esa qator ustunlar bilan o'ralgan holatda burchakda azon aytishga muljallangan mezana va hattoki, hovli oʻrtasida hovuz ham boʻlgan. Jome masjidlar 3-4 va undan ortiq mahallalar uchun mo'ljallangan bo'lib guzar masjidlarida jamoa bo'lib namoz o'qiladi. Hayit va Juma namozlari katta jamoat bilan u yerda o'qilmaydi. Jome masjidlarga qaraganda kichikroq va faqat bir mahalla uchun mo'ljallangan hisoblanadi.