1. Anaerob bakteriyalarning infektsiyalari Anaerob bakteriyalar tomonidan kelib chiqqan infektsiyalarni davolash

Anaerob bakteriyalarni ajratib olishda zamonaviy usullar
Reja:
1. Anaerob bakteriyalarning infektsiyalari
2. Anaerob bakteriyalar tomonidan kelib chiqqan infektsiyalarni davolash
3. Anaerob bakteriyalarni ajratib olishda zamonaviy usullar

Ehtimol, hech kim bakteriyalar har qanday organizmida yashovchi ma'lumotlarga hayron bo'ladi. Har bir inson bu mahallaning hozirgacha xavfsiz bo'lishi mumkinligini juda yaxshi biladi. Bu shuningdek anaerob bakteriyalar uchun ham amal qiladi. Ular jasadda imkon qadar asta-sekin yashaydilar va hujumlar qilish mumkin bo'lgan paytni kutadilar.

Anaerob bakteriyalarning infektsiyalari
Boshqa mikroorganizmlardan anaerob bakteriyalar endemikdir. Ular boshqa bakteriyalar bir necha daqiqa davom etmasa, kislorodsiz muhitda omon qolish imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, toza havo bilan uzoq vaqt aloqa qilganda, bu mikroorganizmlar halok bo'ladi.
Oddiy qilib aytganda, anaerob bakteriyalar o'zlari uchun noyob bo'shliqni topdilar - ular tana himoyasi darajasi minimal bo'lgan chuqur yaralarda va o'lim to'qimalarida joylashadilar. Shunday qilib, mikroorganizmlar to'siqsiz rivojlana oladi.
Anaerob bakteriyalarning barcha turlari shartli ravishda patogen va parenteral holatga bo'linadi. Organizmga haqiqiy xavf tug'diradigan mikroorganizmlar orasida quyidagilar mavjud:

• 
  peptokokk;
  
• 
  klostridiya;
  
• 
  peptostreptokokk;
  
• 
  Klassridiyaning ba'zi turlari (tabiatda paydo bo'lgan va inson va hayvonlar gastrointestinal tizimida yashovchi anaerobik spora hosil qiluvchi bakteriyalar).
  

Ba'zi anaerob bakteriyalar nafaqat tanada yashamoqda, balki uning normal faoliyatiga ham hissa qo'shadilar. Ajoyib misol - bakteriyalar. Oddiy sharoitlarda ushbu mikroorganizmlar yirik ichak mikroflorasining majburiy qismidir. Va fosobakteriyalar va ana shu kabi anaerob bakteriyalarning bunday navlari og'iz bo'shlig'ining sog'lom o'simliklarini ta'minlaydi.
Turli organizmlarda anaerob infektsiyasi turli xil ko'rinishda namoyon bo'ladi. Hamma narsa bemorning sog'lig'iga va uni infektsiyalangan bakteriyalarga bog'liq. Eng ko'p uchraydigan muammo - bu infektsiyalar va chuqur jarohatlarning yuqishi. Bu anaerob bakteriyalarning hayotiy faoliyatiga olib kelishi mumkin bo'lgan hayotiy misol. Bundan tashqari, mikroorganizmlar bunday kasalliklarning sababchi moddalari bo'lishi mumkin:

• 
  sepsis ;
  
• 
  nekrotik pnevmoniya;
  
• 
  peritonit;
  
• 
  endometrit;
  
• 
  bartolinit;
  
• 
  salpingitis;
  
• 
  epiem;
  
• 
  periodontit;
  
• 
  sinusit (uning surunkali shakli, shu jumladan);
  
• 
  pastki jag'ning infektsiyalari va boshqalar.
  

Anaerob bakteriyalar tomonidan kelib chiqqan infektsiyalarni davolash
Anaerobik infektsiyalarni davolash usullari va davolash usullari patogenga bog'liq. Absess va supurish odatda jarrohlik aralashuvi bilan davolanadi. O'lik to'qimalarni juda ehtiyotkorlik bilan olib tashlash kerak. Shundan keyin yara kamroq yaxshilab dezinfektsiyalanmaydi va bir necha kun muntazam ravishda antiseptiklar bilan davolanadi. Aks holda, bakteriyalar ko'payib, tanaga chuqur kirib boradi.
Kuchli dorilar bilan davolanishga tayyor bo'lishimiz kerak. Ko'pincha anaerobni yo'q qilish, odatda, va infektsiyaning boshqa turlarini antibiotiklarsiz muvaffaqiyatsiz amalga oshirishi mumkin.

Og'izdagi anaerob bakteriyalar maxsus davolashni talab qiladi. Og'izdan yoqimsiz hid hosil qiladi. Bakteriyalarni ozuqa olishni oldini olish uchun imkon qadar ko'plab yangi meva va sabzavotlarni (bakteriyalarga qarshi kurashda foydali apelsinlar va olma) va go'sht, tez ovqat va boshqa zararli oziqalarni qo'shib qo'yishingiz kerak, o'zingizni cheklashingiz kerak. Va, albatta, tishlarni muntazam ravishda cho'ktirishni unutmang. Tishlar orasidagi bo'shliqlarda qolgan oziq-ovqat zarralari anaerob bakteriyalarini ko'paytirish uchun qulay tuproqdir.
Bular juda mayda o'simlik organizmlari bo'lib, ularni mikroskopda juda kattalashtirib ko'rish mumkin. Bular - geterotrof, oziklanuvchi, xlorofilsiz organizmlar bo'lib, o'simliklar olamida aloxida o'rin tutadi. Ular xar kanday yashash sharoitiga xam moslasha oladi, shuning uchun er sharini xamma joyida uchraydi.
Bakteriyalar xujayrasining shakli xar xil bo'ladi. Sharsimon - kokki, to'gri tayokchasimon - batsilla, egik tayokchasimon (vergul shaklida) - vebrion, spiralsimon - spirilla. Bir xujayrali bakteriyalaridan tashkari koloniya bo'lib, yashovchi bakteriyalar xam bo'lib, ular aloxida xujayralar, kokklar yigindisidan iboratdir.
Ona xujayra bo'linganidan keyin, tarkab ketmay juft - juft bo'lib birikib koladi. Bu ko'shalok shakillar diplokokklar deyiladi.Bir tomonga bo'linishdan xujayra zanjirlari xosil bo'ladi. Bularni streptokokklar deyiladi.
Ba'zi vaktda xujayraning ko'p marta bo'linishidan xujayra to'dasi xosil bo'lib, ular o'zum boshiga o'xshaydi va stofilokokklar deyiladi.
Ba'zan kokklar uchta o'zaro kesishadigan tekisliklarda ko'payib, boglanib kuyilgan tovar toylari singari shaklga kiradi. Bu to'dalar sartsina deyiladi. Ular aerob - kislorodli, anaerob - kislorodsiz sharoitda yashay oladi. Kishda shaxar xavosini 1 m3 da 4,5 minggacha, yozda 10-25 minggacha bakteriyalar bo'lishi aniklangan.
Ko‘payishi — bakteriyalar sonining ma’lum hajmda ortishi, o‘sishi esa, hujayra materiallarining sintez qilinishi natijasida bakteriya massasining kattalashishidir. Mikroblar har xil usul bilan ko‘payadi. Masalan, bakteriyalar oddiy bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi, buni vegetativ ko‘payish, deb ataladi. Bakteriyalarning bo‘linishi turli te-kislikda va har xil ko‘rinishda (masalan, uzum g‘ujumi, zanjir, juft-juft, toq, alohida) sodir bo‘lishi mumkin. Ba’zilari kurtaklanib bo‘g‘in-chalaridan ipchalar uzilib va spora hosil qilib ko‘payadi.
Bakteriyalarning ikkiga bo‘linib ko‘payishi jarayonida DNK ham ikkiga bo‘linadi, bunda vodorod bog‘lovchisi uzilib DNKning ikkita ipi sintez qilinadi. Keyinchalik u bir ipli DNK vodorod bog‘i bilan birikadi va qaytadan ikki ipli DNK hosil bo‘ladi, bu o‘z navbatida bakteriyaning irsiy axborotlarini saqlaydi. Yangi hosil bo‘lgan ikki ipli DNKda bir ipi eski, ikkinchisi esa, yangi kyahshiplementar ip hi-soblanadi .
Bakteriyalar xar 20-30 minutda bo'linib turadi. Shu bo'linishda 1 sutkada 636 mln. dona xosil bo'lib, 33 m-ni tashkil kiladi. Sharoit 3 kun saklansa er shari ekvator chizigini 14 marta o'rash uchun etarli bo'lar ekan. Botulizm taksini (zaxari) bakteriyalar ishtirokida (go'sht) balik, konserva maxsulotlarini aynashi natijasida xosil bo'ladi. 1 g moddasi 60 mlrd sichkonni (1200000 T.trik vazn) zaxarlashga etadi.

Mikroorganizmlar 3,5-3,8 mlrd yil awal yerda paydo bo‘lgan tirik mavjudotlarning dastlabki vakilidir. Ularning paydo bo‘lishi va evolutsiyasi muammosi juda murakkab. Ba’zi mualliflar ularni bir-lamchi tirik mavjudotlar desalar, boshqalar ulardan awalgi orga-nizmlarning nohujayraviy shakli (arxeobiont, fotobiont, protobiont va boshq.) ekanligini ta’kidlaydilar.
Tasnif (klassifikatsiya) - bu organizmning o‘xshashligi va qarindoshligiga qarab, taksonyahshietrik gurahlar (taksonlar)ga joyla-shishidir.
Nyahshienklatura - bu taksonyahshietrik gurahlarning xalqaro qoida-larga mos keladigan nyahshilaridir.
Mikroorganizmlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar qancha ko‘p bo‘lsa, ularni ma’lum taksonga kiritish shuncha aniq bo‘ladi. Bakteriyalar morfologiyasi, biokimyosi, fiziologiyasi va genetikasini zamonaviy usullar yordamida o‘rganish yangi ma’lumotlarni beradi va ularga asoslanib yanada mukammallashtirish mumkin bo‘ladi.
Taksonyahshiiyaning genosistematika va raqamli (nyahshierli) usullari juda keng tarqalgan. Genosistematika asosida bakteriya DNK sidagi o‘xshashlik va farqni aniqlash yotadi. Ularning yaqinlik darajasi DNKdagi G+Sning o‘xshashligi bilan aniqlanadi. Bundan tashqari, DNKni molekular gibridizatsiyalash, genlar nukleotidlarining joy-lashishini aniqlash usullari ishlab chiqilgan bo‘lib, ular yordamida turlarning yaqinligi o‘rganiladi. Agar DNK gyahshiologiyasi 80-90 % bo‘lsa, mikroorganizmlar bir turga kiritiladi. Bunda yaqinlikning boshqa ko‘rsatkichlari (morfologik, biokimyoviy, fiziologik va boshq.) ham e’tiborga olinadi.
Raqamli taksonyahshiiya mikroorganizmlar orasidagi yaqinlikni juda ko‘p belgilarning o‘xshashligi asosida aniqlaydi. Tasnifning bu ma-tematik usuli kyahshipyuterli texnikaning rivojlanishi tufayli keng tarqaldi. Mikroorganizmlar to‘g‘risida qancha ko‘p belgilar ma’lum bo‘lsa, yaqinlik koeffitsiyenti shuncha ishonchli bo‘ladi. Agar 90 % aniqlik bo‘lsa - bir turga, 70 % aniqlik bo‘lsa boshqa turga kiritiladi. Ko‘rsa-tilgan usullar nisbiy bo‘lib, albatta, boshqa yaqinlik ko‘rsatkichlari ham e’tiborga olinadi. Taksonyahshiiyada eng samarali usul, bu - ge¬nosistematika va raqamli taksonyahshiiya bilan bir vaqtda, mikrob hu-jayralarining morfologiyasi, biokimyosi, fiziologiyasi va boshqa xu-susiyatlariga asoslangan klassik usullar birligidir.
1923-yilda D. Berji bakteriyalarning birinchi xalqaro aniqlagichini tuzdi. Uning keyingi nashrlari (1980-1994) - «Bergeys Manual of determinative bacteriology» bakteriyalar sistematikasi bo‘yicha Xal¬qaro qo‘mita tyahshionidan tayyorlandi.
1980-yil 1-yanvardan kuchga kirgan bakteriyalarning yangi no-menklaturasi kodeksi bo‘yicha Procaryotae olamining quyidagi tasnif kategoriyalari joriy qilindi: bo‘lim-sinf-tartib-oila-urug‘-tur. Asosiy nyahshienklatura birligi turdir.
Hozirgi ma’umotlar bo‘yicha bakteriyalarning turi quyidagicha: 1) kelib chiqishi umumiy; 2) muayyan yashash muliitiga moslashgan;
3) moddalar almashinuvi va tur orasidagi munosabatlari o‘xshash;
4) irsiy apparati va fiziologik belgilari o‘zaro yaqin bo‘lgan populat-siyalar yig‘indisi.
O‘rganilayotgan mikroorganizmning qaysi turga mansubligini bilish uchun awal uning asosiy belgilari (morfologiyasi, harakatlanishi, spora hosil qilishi, bo‘yalishi, biokimyoviy xususiyati va boshq.)ni aniqlab, o‘sha xususiyatlar bo‘yicha solishtirib, aniqlagich orqali uning o‘rni bakteriyalar tasnifidan topiladi.
Biologiya fanidagi kabi mikrobiologiyada ham bakteriyalarni nyahshilash uchun binyahshiinal K.Linney nyahshienklaturasi (ikki nyahshili) qabul qilingan bo‘lib, bunda har bir mikroorganizm urug‘ va tur nyahshii bilan ataladi. Urug‘ katta harf, tur esa kichik harf bilan yoziladi. Masalan, yiring hosil qiluvchi stafflokokk Staphylococcus aureus, dif-teriya korneibakteriyasi - Corynebacterium diphtheriae, qoqshol qo‘z-g‘atuvchisi - Clostridium tetani va boshqalar.
Agar ajratib olingan bakteriya xossasi tipik turga xos xususiyatlar-dan farq qilsa, uni kenja turga kiritiladi. Bundan tashqari, kenja turlarning shunday vakillari borki, ularni tasnif tartibiga kiritib bo‘lmaydi. Ularni kichik irsiy xususiyatlari, masalan, antigenlik -serovar, morfologik - morfovar, kimyoviy - xemovar, biokimyoviy yoki fiziologik - biovar, patogenlik - patovar, faglarga nisba-tan - fagovar xususiyatlariga qarab farqlanadi. «Tip» suffiksini «var»ga almashtirish ko‘pincha kelib chiqishi mumkin bo‘lgan tushun-movchiliklarning oldini oladi, chunki «tip» iborasi, odatda, Tucfriotae olamida taksonyahshiik birlik sifatida qo‘llaniladi.
Mikroorganizmlar genetikasi va seleksiyasi rivojlanishi bilan ma’lum tur guruhining elementar evolutsiya birligi populatsiya tushunchasi joriy qilingan. Klon - bir mikrob hujayrasi ko‘payi-shidan hosil bo‘ladigan hujayralar yig‘indisi. Shtamm - odam va hayvon organizmi hamda tashqi muhitdan ajratib olingan bir turdagi bakteriyalar kulturasi.
Tabiiy substratlar (nosterial bo‘shliqlar, oziq moddalar, suv, havo, tuproq, turli buyumlar)dan ajratib olingan mikroblar yig‘indisi -aralash kultura, bir tur (kenja tur) vakillaridan tashkil topgan populat¬siya sof kultura, deb ataladi.
Bakteriyalar sistematikasi. 1994-yilda sistematikaning yangi to‘rt jildi chop etildi - Bergeys Manual of Sistematic Bacteriology. Bu
qo‘llanmada umumiy tibbiyot yoki sanoat ahamiyatiga ega bo‘lgan, odam va hayvonlar uchun patogen hisoblangan ko‘p turlarning raqamli taksonyahshiiyasi, genetik, serologik va xemotaksonyahshiik tekshirish usullariga oid hamda bakteriya nyahshienklaturasining asosi, bakteriyalarni identifikatsiya qilish prinsiplari to‘g‘risida to‘liq ma’lumot berilgan. Shuningdek, bakteriyalarning ekologik tavsifi, ba’zi bakteriyalar gu-rahini ajratib olish uchun zarur bo‘lgan oziq muhitlar tartibi ko‘r-satilgan. Qo‘llanmada yana bakteriyalar fagovari va serovarini aniqlash, antibiotiklarga chidamlilik, odam va hayvonlar uchun patogenlik to‘g‘¬risida asosiy ma’lumotlar berilgan, patogenlikning asosiy yahshiillari va boshqa xususiyatlari ko‘rsatib o‘tilgan.
Ko‘payishi — bakteriyalar sonining ma’lum hajmda ortishi, o‘sishi esa, hujayra materiallarining sintez qilinishi natijasida bakteriya massasining kattalashishidir. Mikroblar har xil usul bilan ko‘payadi. Masalan, bakteriyalar oddiy bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi, buni vegetativ ko‘payish, deb ataladi. Bakteriyalarning bo‘linishi turli te-kislikda va har xil ko‘rinishda (masalan, uzum g‘ujumi, zanjir, juft-juft, toq, alohida) sodir bo‘lishi mumkin. Ba’zilari kurtaklanib bo‘g‘in-chalaridan ipchalar uzilib va spora hosil qilib ko‘payadi.
Bakteriyalarning ikkiga bo‘linib ko‘payishi jarayonida DNK ham ikkiga bo‘linadi, bunda vodorod bog‘lovchisi uzilib DNKning ikkita ipi sintez qilinadi. Keyinchalik u bir ipli DNK vodorod bog‘i bilan birikadi va qaytadan ikki ipli DNK hosil bo‘ladi, bu o‘z navbatida bakteriyaning irsiy axborotlarini saqlaydi. Yangi hosil bo‘lgan ikki ipli DNKda bir ipi eski, ikkinchisi esa, yangi kyahshiplementar ip hi-soblanadi
Bakteriya uch xil bo‘linadi. Hujayraning bo‘linishi uning ajralishidan tez bo‘ladi; hujayralar sinxron bo‘linadi, bunda nukleoidning bo‘linishi va ajralishi natijasida bir hujayrali organizm hosil bo‘ladi; nukleoidning bo‘linishi hujayraning bo‘linishidan oldin bo‘lib, ko‘p nukleoidli bakteriyalar hosil qiladi.
Bakteriya yuzasining tarangligini kamaytiruvchi moddalar (sovun, o‘t kislotalarining tuzlari), glukoza, saxaroza, ayrim aminokislotalar va boshqa moddalar ta’sirida bakteriyalar o‘sadi, ammo bo‘linishi to‘xtaydi, natijada uzun ipchalar hosil bo‘ladi. Populatsiyada bak-teriyaning ko‘payish tezligi har xil. U bakteriyaning turi, kulturaning yoshi, oziq muhit, harorat, CO2 konsentratsiyasi va ko‘pgina boshqa yahshiillarga bog‘liq.
Generatsiya vaqti ham turli mikroblarda turlicha. Masalan, Clostridium perfringens Shiactislarda u 15 minut, lekin sut emizuvchilar hujayra kulturalarining hujayrasi bir sutkada ikkitaga ko‘payadi, ya’ni generatsiya vaqti uzoq. Binobarin, bakteriyalarning hujayra kulturasi yuz marta tez ko‘payadi. Hujayraning soni quyidagicha ko‘payadi: 1—2—4—8—16—32—N—hujayra soni, 0—1—2—3—4—5—n— generatsiya soni.
Bakteriyaning umumiy soni (N) (n) generatsiyadan so‘ng har bir ekilgan materialga 2 n.ni tashkil qiladi. Agar suyuq muhitga dastlab bir dona bakteriya ekilgan bo‘lsa va u 30 minutda ikkiga bo‘linsa, u holda bir sutkada bakteriyaning umumiy soni N-248 bo‘ladi. Lekin tabiiy sharoitda bunday holat sodir bo‘lmaydi, chunki sun’iy sharoitda turli yahshiillar ta’sirida bakteriyalarning ko‘payishi juda sekin kechadi.
Bakteriyalarning ko‘payishi muayyan qonuniyatlarga asoslanadi (bosqichma-bosqich, to‘xtovsiz va sinxron). Ularni suyuq oziq muhitda o‘stirilganda populatsiyaning o‘sishi va ko‘payishi ma’lum qonuniyatlar asosida sodir bo‘ladi.
Bosqichma-bosqich ko‘payishning asosiy sakkiz bosqichi rim raqami bilan belgilanadi:
I. Boshlang‘ich turg‘un bosqich — bakteriyani ekkan vaqtdan
o‘sishigacha bo‘lgan muddat (1—2 soat davyahshi etadi), bunda
bakteriyalar soni deyarli o‘zgarmaydi, qisman kamayishi mumkin.
II. Ko‘payishning to‘xtab turgan bosqichi — bu bosqichda
kattalashish (o‘sish) tezligi oshadi, lekin ko‘payish tezligi past
bo‘ladi. I va II bosqichlar lag faza, deb ataladi. Bu bosqich 2 soat
davyahshi etadi.
III. Eksponensial (logarifmik) bosqich, bunda bakteriya hu-
jayrasining soni logarifmik ravishda oshib boradi. Hujayralar juda yuqori
tezlikda, ya’ni geyahshietrik progress tarzida bo‘linadi. Bu bosqichda
bakteriyalar biokimyoviy va biologik jihatdan faol bo‘ladi. Bu 5—
6 soat davyahshi etadi.
IV. Bakteriyalar ko‘payishining sekinlashish bosqichi, bunda bak-
teriyaning ko‘payish tezligi va bo‘linuvchi hujayralar soni kamayadi.