1. Ammoniy fosfatlarning xossalari. Ammofos ishlab chiqarish jarayonining texnologik sxemalari. Reja

Donadorlangan ammofos.
O’g’it sifatida ishlatiladigan donadorlangan diammofos apatit konsentrati, Qoratog’, Qizilqum va Pribaltika fosforitlari asosida hosil qilingan Ekstraksion fosfat kislotadan olinadi. Mahsulot tarkibida muvofiq ravishda: 48; 41; 48% P2O5o’zl., 43-45,5; 32; 41% P2O5s.e. va 18; 13,5; 13% N bo’ladi.
Uni ishlab chiqarish sxemasi kristall mahsulot olish uchun yuqorida bayon etilganidek, ammo ammoniylashning ikkinchi bosqichi saturatorda emas, balki ammoniylashtiruvchi donadorlagich (AD) da amalga oshiriladi. Boshlang’ich kislota (32-38% P2O5) saturatorlarda ammiak bilan NH3:H3PO4  1,3:1,4 molyar nisbatigacha neytrallangan bo’lsa, AD jihozida esa 1,71.8 gacha amalga oshiriladi. Suspenziya AD jihoziga 70-75°C haroratda, retur esa 50OC haroratda beriladi va returning takroriyligi 3-4 martani tashkil qiladi. Materialning AD dan o’tish davri 6-8 minutni tashkil etadi. Donachalarni quritishda uning haroratini 72-75°C dan (to’g’ri yo’nalishda beriladigan o’txona gazlarining haroratini 200°C dan) oshirmaslik kerak. Tayyor mahsulot 25-27°C gacha sovutiladi.
Ammofos ishlab chiqarish jarayoning texnologik hisoblari, moddiy va issiqlik balanslari.
Ammoniylashtiruvchi donadorlagich sxemasi bo’yicha ammofos ishlab chiqarish moddiy balansi keltirilgan. Moddiy balansni tuzishda quyidagi kattaliklar olindi: neytrallagichdagi NH3:H3PO4 nisbati – 0,7; neytrallagich, ammoniylash donadorlagichlardan yo’qotiladigan umumiy namlik, boshlang’ich fosfat kislotadagi 1 t P2O5 hisobiga – 480 kg; jarayon retur soni – 4.
Baland mo’rili quvurda hosil bo’ladigan va absorbtsiya tizimiga qaytariladigan kondensat absorbtsiya tizimida bug’lanadigan suv miqdoriga teng deb olinganligi sababli moddiy balans tuzishda e’tiborga olinmadi.
16-rasm. Ammofos ishlab chiqarish moddiy balansi
Fosfat kislotaning bir qismi to’g’ridan-to’g’ri neytrallagichga emas, balki absorbtsiya tizimiga, u yerdan neytrallagichga yuboriladi, bu moddiy balansda aks ettirilmagan.
Boshlang’ich fosfat kislota tarkibida 52% P2O5, 7% qo’shimchalar, 21% suv; ammiak tarkibida esa 99,9% NH3 bo’ladi. Neytrallagichga gaz holatidagi ammiak, ammoniylashtirgich-donadorlagichga esa suyuq ammiak beriladi.
2-jadval