1-amaliy mashg‘ulot. Turli joylarda o’suvchi o’simliklarning morfologik farqlari ishning maqsadi

Kerakli material va jihozlar: Turli hamjamoalarni aks ettiruvchi jadvallar, har bir hamjamoaga xos bо‘lgan о‘simlik gerbariylari, о‘simlik namunalari, lupa, daftar, qalam, chizg‘ich.
Adabiyotlar: 1, 2, 3, 4, 6, 11, 14, 22
Nazariy material: Barcha organizmlarning yer yuzida tarqalishida namlik omili muhim ahamiyatga egadir. Namlikning yetishmasligi quruqlikdagi hayotning eng muhim xususiyatlaridan biridir. Kserofil о‘simlik va hayvonlar qurg‘oqchil muhitdagi ekologik guruhni tashkil etadi. О‘rtacha namlik sharoitida mezofil, ortiqcha namlikda esa gidrofil organizmlar yashaydi.
Barcha о‘simliklar suv bilan ta’minlanishi yoki namlik sharoitiga moslanishiga kо‘ra 5 ta ekologik guruhga ajratiladi: gidatofitlar, gidrofitlar, gigrofitlar, mezofitlar, kserofitlar.
Gidatofitlar – hayoti doimo suvda о‘tuvchi bu organizmlar guruhiga asosan suvо‘tlari kiradi.
Gidrofitlar esa tanasining bir qismi suvdan tashqarida, qolgan qismi suv qatlamida joylashgan о‘simliklardir. Bu guruhga suv nilufarlari, g‘ichchak, nayzabarg, suv ayiqtovoni, о‘qbarglar kiradi. Ular yashash sharoitiga kо‘ra suzib yuruvchi yuzasining katta bо‘lishi, vegetativ organlarining shilimshiq parda bilan qoplanishi, mexanik tо‘qimaning kuchsiz rivojlanganligi, hujayralarning havo bо‘shliqlariga ega bо‘lishi, ildiz tizimining kuchsiz taraqqiy etganligi kabi qator xususiyatlarga ega bо‘ladi.
Mezofitlarga kо‘pchilik madaniy va yovvoyi о‘simliklar kiradi. Mezofit о‘simliklarning ildiz tizimi odatda yaxshi rivojlangan, barglari kо‘pincha yirik, yassi, yumshoq, etsiz, tо‘qimalari о‘rtacha rivojlangan bо‘ladi, barglari kо‘pincha tuksiz bо‘ladi.
Kserofitlarga dasht, chо‘l va chala chо‘l mintaqalarida keng tarqalgan о‘simliklar kiradi. Ular о‘z navbatida ikki guruhga bо‘linadi: sklerofitlar va sukkulentlar. Sklerofitlar qurg‘oqchilikka chidamli, kо‘p yillik, dag‘al, kо‘pincha barglari reduksiyalashgan va tikanlarga aylangan, qalin kutikula qavatiga va yaxshi rivojlangan mexanik tо‘qimaga ega bо‘ladi. Ularga saksovul, yantoq, chalov, shuvoq, betaga va boshqalar kiradi. О‘rta Osiyoning qumli chо‘llarida о‘suvchi turlar о‘z tanasidagi umumiy suv miqdorini 50% gacha kamaytirishi mumkin. Ildiz tizimi xilma-xil (yantoqda 30 metrgacha bо‘ladi), poyalari yog‘ochlashgan. Ba’zi turlar yozgi tinim davrini о‘tkazgan holda noqulay sharoitga moslashadi. Sukkulentlar – tanasi sersuv, etli, kо‘p yillik о‘simliklardir. Ular bargi va poyasida suv jamg‘arishi mumkin. Masalan: kaktus 1-3 tonnagacha suv saqlashi mumkin. Moslanish belgilari: barg va poyalari odatda tuksiz, kutikula va mum qavatlari qalin, ildiz tizimi tuproqning yuzasida joylashgan.