1-amaliy mashg’ulot Qurilmalarning emirilishi Ta`mirlash

11-amaliy mashg’ulot
Rangli metallar va qotishmalar

































13-amaliy

Korroziya jarayonining moxiyati va tezligi.
Barcha korroziyalanish jarayonlari metall (kattik fazo) bilan korrozion muxit (gaz yoki suyuklik) ning uzaro ta’sirlashuvi natijasida sodir buladigan geterogen reaksiyadir. Bu reaksiya natijasida metall oksidlanadi:
Me⁰ - pe^- = Me^+p

Korrozion muxit tarkibidagi agressiv modda (ning molekula, ion, atomlari) kaytariladi:

O_x + pe^- = Red (Red - kaytarilgan xolat)
Aksariyat xollarda (shu jumladan neft kazib olishda, uning transportirovkasida, kayta ishlash jarayonlarida) kullaniladigan metall jixozlar, asbob-uskunalar elektroximiyaviy korroziyaga uchraydi.
Bunday korroziyalashning moxiyatini tushunish uchun “Umumiy va anorganik kimyo” va “Fizikaviy kimyo” kursidan ma’lum bulgan “metall-elektrolit” sistemasida ruy beruvchi uzaro ta’sirni esga olaylik. “Metall-elektrolit” uzaro ta’siri turli fazalar urtasida sodir bulgani uchun metall bilan eritma sirt chegarasida yukoridagi oksidlanish-kaytarilish reaksiyasi tufayli kush elektr kavat yuzaga keladi (2-rasm). Bu jarayonda metall va oksidlovchi zarrachalari uzaro bevosita yoki bilvosita ta’sirlashishi mumkin (rasm): 2

2-rasm. Korroziyalanish jarayoni sxemasi.

Bu reaksiyalarda metall anod rolini utaydi va metallning oksidlanib eritmaga utishi anod erish jarayonining asosiy moxiyatini tashkil etadi.
Korrozion muxit tarkibidagi oksidlovchi zarrachalari kaytariladi (katod jarayoni).
Neftni kazib olish, uning kuvurlardagi xarakati va kayta ishlash jarayonlarida metall sirti bilan ta’sirlashuvchi oksidlovchilar katoriga “suv - uglevodorod” muxitidagi N⁺, O₂, N₂O lar kiradi.
Korrozion muxitda N₂S, SO₂ gazlari eriganligi sababli: N₂S=N⁺ + NS^- va SO₂ + N₂O = N⁺ + NSO₃ reaksiyalarining borishi tufayli doimo N⁺ - ionlari mavjud buladi. Bu muxitdagi N⁺ - ionlari metall sirtidagi elektronlarni biriktirib olishi tufayli (2N⁺+2e^-=N₂) kaytariladi. Bu xodisaga vodorodli depolyarizatsiya deyiladi.
Suvda kislotali (pH<7) korrozion muxitda O₂+4H⁺+4e^-=2H₂O reaksiyasi boradi. Nam xavoli muxitda, chuchuk yoki tuzli suvda (eritma muxiti neytral yoki ishkoriy bulganda ) (pH>7):
O₂+2H₂O+4e^-=4OH^-
reaksiyalari borib, bu jarayonlar kislorodli depolyarizatsiya deyiladi.
Korroziya jarayonlarining barchasida ikki uzaro uzviy boglik elektroximiyaviy jarayon amalga oshadi:

1. 
   Metall sirtidagi “ metall - atom” ioni kristall panjarada ne^- elektronlarni koldirib, xosil bulgan Me⁺ⁿ - ionlari eritmaga utib, eritma ichiga tomon xarakat kiladi. Buning natijasida “metall eritma” sirt chegarasida konsentratsiya uzgarishi sababli tok xosil bulib, uning zichligi i₀- kiymatga ega buladi. Me Me⁺ⁿ + ne^- (a, b, v rasm) muvozanat xolatida: iq^Me=ik^Me=i_o buladi.
   

2) Metallning oksidlanishi tufayli metallda koldirilgan ortikcha elektronlar (ne^-) “metall - eritma” sirt chegarasida bir nuktadan boshka nuktaga kuchishi tufayli kush elektr kavatda potensiallar ayirmasi ( ϕ ) yuzaga keladi. Uning kiymati xar bir metallning tabiatiga boglik bulib , korroziyalanishning termodinamik xarakteristikasi xisoblanadi. Muvozanat xolatida uning kiymati ga teng buladi.

YUkoridagi ikki xolat korroziyalanish jarayonlari moxiyatining asosini tashkil etib, korroziya tezligini aniklab beruvchi asosiy kattaliklar xisoblanadi.