1-amaliy mashg’ulot: Molekulyar fizikaning mazmuni, Modda miqdori, molyar va nisbiy molekulyar massa, konsentratsiya va molekulalar sonini hisoblash. Adabiyotlar

1-AMALIY MASHG’ULOT: Molekulyar fizikaning mazmuni, Modda miqdori, molyar va nisbiy molekulyar massa, konsentratsiya va molekulalar sonini hisoblash.


Adabiyotlar: 1. Volkenshteyn V.S. Umimiy fizika kursidan masalalar to'plami. O'qituvchi. Toshkent. 1969.
2. Chertov A., Vorobev A, Fizikadan masalalar to'plami. O'zbekiston. Toshkent. 1997.

Ideal gazlar Mendeleyev - Klapeyron holat tenglamasiga bo'ysunadi:

bunda p-gazning bosimi, V-uning hajmi, T-absolyut harorat, M - gazning massasi, μ- bir kilomol gazning massasi, R - gaz doimiysi, nisbatan kilomollar sonini beradi.
SI birliklar sistemasida gaz doimiysining son qiymati R-8,31∙10³ j/kmol∙grad ga teng.
Dalton qonuniga ko'ra, gaz aralashmasining bosimi ularning parsial bosimlari yig’indisiga, ya'ni har bir gaz alohida olinganida mavjud haroratda bir o'zi butun hajmni to'ldirgandagi bosimlar yig’indisiga teng bo'ladi.
Gazlar kinetik nazaryasining asosiy tenglamasi quyidagi ko'rinishga egadir:

bunda n - hajm birligida molekulalarning soni, -bitta molekula ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi, m-molekulaning massasi va molekulaning o’rtacha kvadratik tezligi.
Bu kattaliklarni quyidagi formulalardan aniqlash mumkin.
Hajm birligidagi molekulaning soni

bunda - Bolsman doimiysi, N₀ - Avogadro soni. R=8,31∙10³ j/kmol∙grad va N₀=6,02∙10²⁶ kmol^-1 bo’lganligi uchun, k=1,38∙10^-23 j/grad=1,38∙10 erg/grad bo'ladi.
Molekula ilgarilanma harakatining o'rtacha kinetik energiyasi:

5.1. 2 g azot 2 atm bosim ostida 820 sm³ hajmni egallasa, uning harorati qanday bo’ladi?
5.2. 20⁰C haroratda 750 mm sim. ust. bosimda 10 g kislorod qanday hajmni egallaydi?
5.3. Sig’imi 12 l bo’lgan ballonda 8,1·10⁶ N/m² bosim va 17⁰C haroratda azot to’ldirilgan. Ballonda qancha azot bor?
5.4. Og’zi mahkam berkitilgan shishadagi havoning 7⁰C haroratda bosimi 1atm. Shisha isitilganda havo bosimi 1,3 atm ga yetganda tiqin otilgan. Shisha qanday haroratgacha isitilganligi topilsin.
5.5. 6,4 kG kislorod sig’adigan ballon devori 20⁰C haroratda 160 kG/sm² bosimga chidasa, uning eng kichik hajmi qanday bo’ladi?
5.6. Ballonda 10⁷N/m² bosimli 10 kg gaz bo’lgan. Ballondagi bosim 2,5.10⁶ n/m² ga teng bo’lishi uchun ballondan qancha miqdor azotni olish kerak? Azotni harorati o’zgarmas deb hisoblansin.
5.7. 27 ⁰ C haroratda 760 mm sim. ust. bosimli 25 l oltingugurt gazi (SO₂) ning massasi topilsin.
5.8. Balandagi 5m va polining yuzi 200 m² bo’lgan auditoriyadagi havoning massasi topilsin. Binoning harorati 17 C, bosimi 750 mm. Sim.ust.ga teng. (Bir kilomol havoning massasi 2,9 kg/mol deb olinsin.)
5.9. Binoni to’ldirib turgan qishdagi (7 ⁰C) havoning og’irligi yozdagi (37 C) havoning og’irligidan necha marta katta? Bosim bir xil deb olinsin.
5.10. 1) 0 C va 2) 100 ⁰C haroratlar uchun 0,5 g vodorodning izotermalari chizilsin.
5.11. 1) 29 ⁰C va 2) 180 ⁰C haroratlar uchun 15,5 g kislorodning izotermalari chizilsin.
5.12. Gaz solingan 10 m³ hajmli ballonga 17 ⁰C harorat va 720 mm sim.ust.bosimga qancha miqdorda kilomol’gaz bo’ladi?
5.13. 4 l hajmli yopiq idishni 20 ⁰C haroratli 5g azot 40 ⁰C haroratgacha isitilgan. Gazning isitilishidan oldingi va keyingi bosim topilsin.
5.14. Havosi so’rib olingan, ikki uchi kavsharlab qo’yilgan gorizontal kapillyarlarning o’rtasida l=20 sm uzunligidagi simob ustuni bor. Agar kapillyarni vertikal qilib qo’yilsa, simob ustuni siljiydi. Kapillyarlardagi havo qaysi bosimgacha so’rib olingan? Kapilyarning uzunligiL=1m.
Savollar

1. 
   Past bosimli gazlarda issiqlik o’tkazuvchanlik nima?
   
2. 
   Vakuumda diffuziya haqida so`zlab bering?
   
3. 
   Vakuumni qanday hosil qilish mumkin?
   
4. 
   Issiqlik o`tkazuvchanlik nima?
   
5. 
   Gazlarni qanday qilib siyraklashtirish mumkin?
   
6. 
   Qanday gazga bug` deyiladi
   

« Qanday» organayzerini to’ldiring
Muhim muammoning yechimini topishga yordam beradi va “Qanday” savoli orqali muammo hal qilinadi.

Qanday?

Qanday?

Qanday? Qanday?
Qanday?
Qanday?
Qanday?
Qanday?
Savollar

7. 
   Past bosimli gazlarda issiqlik o’tkazuvchanlik nima?
   
8. 
   Vakuumda diffuziya haqida so`zlab bering?
   
9. 
   Vakuumni qanday hosil qilish mumkin?
   
10. 
    Issiqlik o`tkazuvchanlik nima?
    
11. 
    Gazlarni qanday qilib siyraklashtirish mumkin?
    
12. 
    Qanday gazga bug` deyiladi