№1 Amaliy mashg’ulot Mavzu: O'simliklarning vegetativ organlari yuzasidan masala va mashqlar yechish

Asosiy ma’lumotlar.

• O’quvchilar tomonidan maktab sharoitida olib borishi muhim bo’lgan tajribalarga ildiz bosim kuchini (poyasi kesilgan xona o’simliklarida) kuzatish, xona o’simliklariga sovuq suv quyish yoki gultuvagi atrofiini muz bilan sovitish, o’quv - tajriba maydonchasidagi kuzatishlar va tajribalar yakuni yoki borishi haqida ma’lumotlar berish, o’simliklami turli mineral va organik o’g’itlar bilan ishlov berish natijasida o’sish va rivojlanishni kuzatish va unga doir masala hamda mashq kabilami bajansh fanga bo’lgan qiziqishlarini oshiradi. Eng muhim va maktab sharoitida o’tkazish mumkin bo’lgan tajribalardan biri o'simlikning o’sish va rivojlanishida oziqlanish, nafas olishning o’zaro bog’liqligini isbotlovchi tajribalar hisoblanadi.

Misol tariqasida quyidagi tajribalami keltiramiz:

1-tajriba. Maqsad: tuproq tarkibi ildiz rivojlanishiga qanday ta’sir qilishini o’rganish.

Tajriba oldindan tayyorlangan o’simlik oyna devorli yashikka o’tkaziladi. Yashik o’rtasidan to’siq yordamida ikki qismga ajratiladi. Uning birinchi yarmiga hosildor tuproq, ikkinchi yarmiga unumdorligi past bo’lgan tuproq solinadi. O’qituvchi har ikala yashik bo’lagidagi oyna devori yaqiniga bir xil kattalikdagi urug’ pallasi olib tashlangan no’xat yoki loviya o’simtasini ekadi. Agar urug’ palla olib tashlanmasa har xil sharoit ta’siri 10 kundan so’ng bilinadi.

Tajriba-2

2-tajriba. Maqsad: ildizning hosil bo’lishi va o’sishiga havo ta’sir qilish qilmasligini isbotlash.

• Ikki bankaga bir xil miqdordagi suv quyiladi. faqat birinchi bankaga qaynatib sovitilgan, ikkinchisiga qaynatilmagan suv quyiladi. Har ikkala bankaga pastki qismdagi barglari olib tashlangan tradeskansiya novdalari solinadi. Qaynatilgan suvdagi novda suvdan olinmasdan bankaga ozroq o’simlik moyi quyiladi. Moy qoplami suvga havo o’tkazmaydi. Qaysi bir bankadagi tradeskansiya novdasida lldizlar paydo bo’ladi? Shunday qilib o’simlikning tuproqdan oziq moddalami o’zlashtirishini tajriba orqali o’rganish o’quvchilarga ildizning faoliyati juda ko’plab tashqi muhit omillariga bog’liq ekanligini tushuntirish mumkin. Shu sababli darslarda tabiat zonalariga bog’liq bo’lgan masala va mashq turli topshiriqlardan foydalanish samarali natija beradi. Ayrim o’simlik organlari tuzilishiga iqlim omillari suv, havo, issiqlik, namlik, tuproq qanday ta’sir ko’rsatishi to’g’risidagi tushunchalarga ega bo’lib boriladi. Bunday tushunchalar turli usullar yordamida jumladan masala va mashqlar orqali mustahkamlanib boriladi.