1-amaliy mashg’ulot Mavzu: Axborot tizimlari va ularning tarkibini o’rganish. Amaliy mashg’ulot maqsadi

Suniy tizimlar — bu inson tomonidan yaratilgan tizimlardir. Tabiiy tizimlar - bu tabiatda yoki jamiyatda inson ishtirokisiz yuzaga kelgan tizimlar. Aralash tizimlar- ta’biy va sun’iy tizimlarni o’z ichiga oladi. Ergonomik tizimlar — bu, «mashina — inson- operator» majmui. Biotexnik tizimlar — tirik organizmlar va texnik qurilmalar kiradigan tizimlardir. Tashkiliy tizimlar — bu, zaruriy vositalar bilan jixozlangan kishilar jamoasidan tashkil topgan tizimlar sanaladi.

Axborot tizimlarini qo’llash soxalari Axborot tizimlari qiydagi belgilarga qarab shartli ravishda siniflarga bo’linadi.

1. Vazifasiga ko’ra 2. Aparat vositalarning stirukturasiga ko’ra 3. Foydalanish rejimiga ko’ra 4. Quvvatlangan faoliyat turiga ko’ra 5. Aftomatlashtirish darajasiga ko’ra 6. Vazifasiga ko’ra axborat tizimlari o’z navbatida quydagilarga bo’linadi. 7. Malumotlarni uzatish tizimlari 8. Malumotlarni yig’ish tizimlari. 9. Ma’lumotlarni qayta ishlash tizimlari.

1. Ma’lumotlarni uzatish tizimlari deb turli, masofada joylashgan tizimlar orasidagi ma’lumotlarni uzatish uchun mo’ljallangann tehnik vositalar va dasturiy taminot vositalar taminotiga aytiladi .

2. Ma’lumotlarni yig’ish tizimlari deb kiritish, qayta ishlash, o’zgartirish, uzatish va yig’ish ishlari bilan shug’illanuvchi texnik vositalar va o’z dasturiy taminotiga ega bo’lgan tizimlarga aytiladi;

3. Ma’lumotlarni qayta ishlash tizimi deb turli tizimlardan kelgan turli maqsaddagi malumotlarni to’plashi qayta ishlash bilan shugillanuvchi o’z texnik vositalari va dasturiy taminotida ega bo’lgan tizimga aytiladi. Axborot tizimlari vazifasiga ko’ra yana qo’shimcha quyidagi turlarga bo’linadi.

5. Ma’lumotlarni operativ tranzaksiyali qayta ishlash tizimi .

6. Axborot (axboraviy) –analitik tizimlar.

7. Axborot qidiruv tizimlari.

8. Axborot -(Spravichnik) ma’lumot berish tizimi.

Ma’lumotlarni tezkor (operativ) tranzaksiya qayta ishlash tizimlari – oldindan aniqlangan ko’rinishdagi so’rovlar asosida kelayotgan so’rovlarni tezkor (online rejimida) qayta ishlashga mo’ljallangan. Tranzaksiya – bu bir butun xisoblangan operatsiyalar ketma – ketligi bo’lib, ular bitta xabar orqali uzatiladi. Axborot analitik tizimlar - ixtiyoriy ko’rinishdagi so’rovlar asosida ma’lum bir vaqt davomida to’plangan (tranzaksiyali tizimlardan farqli o’laroq ) ma’lumotlarni qayta ishlashga mo’ljallangan. Axborot qidiruv tizimlari - turli masofalarda joylashgan xisoblash tizimlardagi turli ma’lumotlar bazalari orqali axbarotlarni qidirishga mo’ljallangan .

Axborot qidiruv tizimlar o’z navbatida yana 2 ga bo’linadi: 1

. Dakumentlar (xujjatlarni qidirishga mo’ljallangan); 2. Faktagrafik (aniq faktlarni qidirishga mo’ljallangan);

Quvvatlanayotgan faolyat turiga ko’ra axborot tizimlari quyidagilarga bo’linadi. 1. Aftomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari. 2. Qaror qabul - qilishni quvvatlash tizimi. 3. Aftomatlashtirilgan loyihalash tizimi. 4. Ilmiy texnik axborotlarni aftamatlashtirilgan tizimlari. 5. Aftomatlashtirilgan o’qitish tizimlari. 6. Ilmiy tatqiqotlarning aftamatlashtirilgan tizimlari. 7. Biletlarni (avto va temiryo’l tizimida) zahiralash va sotish tizmlari. Foydalanish rejimiga ko’ra axborot tizimlari quydagilarga bo’linadi. 1. Ma’lumotlarni qayta ishlash rejimi ( of-lin, on-line ) . 2. Istemolchilarga xizmat ko’rsatish rejimi (paketli , so’rov-javob rejimi, bo’lingan yoki belgilagan vaqt rejimi). 3. Istemolchilar bilan o’zaro a’loqa rejimi ( Dialok rejim, Interaktiv rejim). Aftomatlshtirish darajasiga ko’ra axborot tizimlari quyidagilarga bo’linadi: 1. Qo’lda bajariladigan axborot tizimlari. 2. Aftomatlashtirilgan axbarot tizimlari. 3. Aftomatik ishlaydigan axbarot tizimlari Uyga topshiriq: 1. Axborot tizimini shakllantirish va tashkil etish 2. Foydalanish rejimiga ko’ra axborot tizimlari quydagilarga bo’linadi.

Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. S.S.Qosimov. Axborot texnologiyalari. O’quv qo’llanma. Toshkent., "Aloqachi", 2006.

2. Kontspekt lektsii po distsiline «Kompyuterno’e sistemo’ i seti». Juraev N. Fergana-2008

3. Saidov M. I. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari” fanidan ma’ruza matnlari. Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Farg’ona filiali. 2006y.