1-amaliy mashg‘ulot Mavzu: avtomobilga qo‘yiladigan talablar

2-dars (1 para)
Rul boshqarmasi detallaridagi yuklanishlarni ikki xil usul bilan aniqlash mumkin:

1-usul. Rul chambaragiga haydovchi tomonidan qo‘yilgan maksimal kuchga ko‘ra (R_rk =400N -yengil avtomobillar uchun;R_rk =700N - yuk avtomobillari uchun);

2-usul. Avtomobil turgan joyida boshqariluvchi g‘ildiraklarni burish uchun rul chambaragiga qo‘yiladigan kuchga ko‘ra:

bunda: -joyida turgan avtomobilning g‘ildiraklarining burilishga

qarshilik momenti;

U_w- rul boshqarmasining burchakli uzatish soni;

R_rk -rul chambaragining radiusi;η_rb -rul boshqarmasining FIK;

Joyida turgan avtomobilning g‘ildiraklarining burilishga qarshilik momenti quyidagi emperik formuladan aniqlanadi:

yoki

bunda: φ_o=0,9-1,0 -boshqariluvchi g‘ildiraklarni joyida burgandagi ilashish

koeffisiyenti;

G_k -boshqariluvchi g‘ildirakka tushadigan og‘irlik kuchi, N

r_sh -boshqariluvchi g‘ildirak shinasidagi bosim; MPa

J_r -shinaning yo‘l bilan kontakt yuzasini qutbiy inersiya mrmenti;

l -g‘ildirakning aylanish yelkasi;

F_sh -shinaning yo‘l bilan kontakt yuzasining maydoni.

Tanlab olingan yoki xisoblab topilgan  R_rk asosida rul boshqarmasining barcha detallaridagi yuklanishlarni aniqlash mumkin. Agar R_rk ning qiymati ruxsat etilgan qiymatdan oshib ketsa, u xolda rul boshqarmasiga rul kuchaytirgichi o‘rnatiladi.

Rul vali. Rul vali asosan quvur shaklida tayyorlangan va quyidagi momentni uzatadi.

Rul valning buralishdagi kuchlanishi:

 

bu yerda: d_n– rul valining tashqi diametri;

 d_v– rul valining ichki diametri.
Rul mexanizmi. Chervyakli rul mexanizmining uzatishlar soni quyida-gicha aniqlanadi:

bu yerda:  – chervyak g‘ildiragining tishlar soni (bu yerda rolik chervyak

g‘ildiraginingbo‘lagi deb qabul qilinadi)

 – chervyakdagi kirishlar soni (chervyak asosan bir kirishli)

Radiuslar  va larning xar xilligi xisobiga chervyak bilan rolik orasidagi tirqish o‘zgaruvchan bo‘ladi, ya’ni neytral xolatda tirqish kichkina, chetki xolatlarda tirqish katta bo‘lib, rul mexanizmini sozlash imkoniyati yaratiladi.

Chervyak-rolik turidagi rul juftligining konstruksiyasi.

1-sektor; 2-chervyak; 3-rolik.

Rul mexanizmidagi kontakt kuchlanish:

bu yerda: R_x -chervyakka ta’sir qilayotgan o‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch, N

F -rolikning bitta qabarig‘ining chervyak bilan kontakt (tutashuv) yuzasi

n -rolikning qabariqlari soni

bu yerda: r_wo - chervyakning boshlang‘ich radiusi;  β -vint chizig‘ining ko‘tarilish burchagi

Rul soshkasi valining buralishdagi kuchlanish:

bu yerda: d– soshka valining diametri.

Rul soshkasidagi kuch quyidagicha aniqlanadi:

Agar rul mexanizmiga kuchaytirgich o‘rnatilgan bo‘lsa: