1-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Atom to‘g‘risidagi tasavvurlarning rivojlanishi

1-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Atom to‘g‘risidagi tasavvurlarning rivojlanishi
1. 1926 yil Shryodengir va Geyzenberg kvant mexanika konunlari asosida uz konuniyatlarini yaratdi.
2. 1927 – 1935 yillarda Geytler, London, Malliken va Xund valent boglanishlar, molekulyar orbitallar usullarini yaratishdi.
3. 1933 yil Xyukkel molekulyar orbitallar usulida π – sistemalarni yaratdi.
4. 1937 yil Sleyter kattik jismlarning lokal zimchligini urgandi.
5. 1938 yil Pauli mikdoriy valent boglanishlarni aniklashni yaratdi.
6. 1951 yil Koulson π – sistemalar va bogning ionlik darajalarni xisoblashni fanga kiritdi.
7. 1951 yil Rutman va Xoll Xartri Fok usuli buyicha AOChK (atom orbitallarining chizikli kombinatsiyasi) ni yaratdi.
8. 1953 yil Parizer, Parr, va Popllar Xartri – Fok tenglamasini π – sistemalar uchun kullashni taklif kildi.
9. 1963 yil Xoffman valent orbitallar uchun Xartri – Fok tenglamasini kengaytirilgan variantini taklif kildi.
10. 1960 yil Rutaan, Skavitt, Klementi kvant mexanik xisoblashlarning boshlangich ma’lumotlarini yaratdi.
11. 1964 yilda Devar kvant mexanik xisoblashlarnimng MBDO, MINDO, AM1, PM3 usullarini yaratdi.
12. 1965 yil Kon – Sham va 1993 yil Bekelar kattiklikning funksional nazariyasini yaratdilar.
13. 1970 yil Popl birinchi informatsion dastur GUSSIAN ni yaratdi va u Monte – Karlo tipida ishlaydi.
14. 1973 yil Allinger, Lifson, karplus va Kollmanlar molekulyar mexanikada kuchli maydon nazariyasini yaratdi.


Masalalar yechishga doir namunalar
1. Uran yadrosining radiusi 7,5∙10^-15m ga teng bulsa atom yadrosining zichligini toping.
Berilgan: R=7,5∙10^-15m m_p=1,672∙10^-27 kg m_n=1,672∙10^-27 kg
Yechish: Yadro zichligi
Yadro massasi M_ya=m_pz+m_nN
Yadro xajmi V=
M_z=1,672∙10^-27 kg∙9,2+1,672∙10^-27 kg∙143=3,92∙10^-25 kg∙
r= Demak 1 sm³ xajmga iki yuz million tonna uran yadrosi joylashishi mumkin.
2. elementi yadrosidan neytronni urib chikarish uchun kamida kancha Mev energiya sarflash kerak?
Berilgan: m_n=1,0086 a.m.b: m₇=7,01601 a.m.b: m₆=6,015113 c=310⁸ m/s 1 m.a.b.=1,6610^-27 kg 1eV=1,610^-19 J
Yechish:
massalar defekti m=(m₆+m_n)-m₇=(6,01513+1,00867) -7,01601 = 0,00778 a.m.b.=1,29 10^-29 kg
E=1,2910^-29 kg910¹⁶=11,6110¹³ J
3. Inson tanasida radiaktiv kaliy bulib, u β- nurlanish bilan yemirilib turadi. Katta odam tanasida xar minutda 10⁵ ta litiy atomi yemirilib turadi. Kaliy yadrosi bu yemirilishda kaysi element yadrosiga aylanadi? Bu yemirilishda odam kancha energiya oladi?
Yechish:
E=mc²n m=39,9626+5,486-39,9640=0,85m.a.b
m =1,3 10^-30kg
E=1,3 10^-30kg 9 10¹⁶10⁵=11,7 10^-9
Ye=7,3 10¹⁰eV=7,3 10⁴MeV